AKILLI SAAT

Yerel düzeydeki bir satranç yarışmasında oyuncunun oturduğu sandalyenin arkasında asılı duran çantasındaki telefonu çaldı. Bundan ayrı olarak bir oyuncunun da kolunda akıllı saat olduğu görüldü. Bu iki konuda uygulama nasıl olmalı?

Bu her iki durum için yönerge hükümleri nasıl yazılmış önce bunu bilmek gerekecek. Yönergeye göre çanta içinde telefon bulundurulmasına izin veriliyorsa kuralın dilinde olduğu gibi (madde 11.3.2.1) çanta içinde tamamen kapalı durumda bulundurulması gerekecektir. Bununla birlikte, yönergede ne yazdığından bağımsız olarak, soruda yer verilen oyuncu bu oyunu kaybetti. Rakibi kazandı. (Madde 11.3.2.2)

HAKEM HATASI

Oyuncumuzun geçersiz hamle yaptığı savı üzerine masada görevli hakem bu savın doğru olmadığını bildirerek oyunu devam ettirmiş. Sonra oyuncumuz son yataya piyon bırakarak hamlesini tamamladığında hakem geçersiz hamle uygulamasını yapmış. Oyunu da mat ile kazanmış. Rakibin hocası maç sonrası ilk savda geçersiz hamlenin var olduğu gerekçesiyle itiraz etmiş. Başhakem, yaptığı incelemede, masadaki hakemin hata yaptığı gerekçesiyle yapılan iki geçersiz hamle nedeniyle oyunun sonucunu değiştirme kararı verdi. Bu kez bu karara biz itiraz ettik.

Anlaşılır gibi değil, akıl almaz bir uygulama. Söylenecek tek bir söz var. Oyun mat ile bittiğinden, madde 5.1.1’e göre, oyun derhal sona erdi. Artık bu tür savlarla oyunun sonucunun değiştirilmesi, oyuna devam edilmesi gibi bir karar verilemez.

Bundan ayrı olarak; anlatılan durumda ve buna dayalı olan hakemin kararında uyuşmaz başka noktalar da var. Şöyle ki: Oyun bitmeden önce bu yönde bir başvuru olsaydı, inceleme yapılarak ilk geçersiz hamle saptanırsa oyun o hamleden devam edecekti. Yani son gerçekleşen son yataya bırakılan piyon hamlesi, dolayısıyla geçersiz hamle savı da ortadan kalkmış olacaktı. Bu yönüyle bakılınca da kararın uygulanır bir yanı yoktur. FIDE kuralları içerisinde ‘hakem hatası’ biçiminde bir uygulamanın olmadığını da burada belirtmek gerekir. 14 Mayıs 2024
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

ŞAH TAŞINI ALMAK

Standart oyunda beyaz oyuncu şahını tehdit altına bırakarak saatine basıyor. Siyah oyuncu da şahı alarak hamlesini tamamlıyor. Beyaz oyuncu şahın alınamayacağını söyleyerek hakeme başvuruyor. Hakem nasıl bir uygulama yapacaktır?

Madde 1.4.1 şahın tehdit altına sokulamayacağını ve rakibin şahının alınamayacağını söyler. Bu oyun temposunda hakem, madde 7.5.1’e göre, oyun sırasında gerçekleşen beyaz taşlarla oynayan oyuncunun hamlesini ‘geçersiz’ olarak kabul edecektir. Gerekli uygulama yapılarak oyun devam edecektir.

Geçersiz hamle öncesine geri dönüldüğü için siyah taşlarla oynayan oyuncunun rakibinin şah taşını aldığı hamle ortadan kalkmış olduğundan bu oyuncu için bir uygulama söz konusu olmayacaktır.

Hızlı satranç ve yıldırım oyunda kural farklı işler. 5 Mayıs 2024

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇERSİZ HAMLE VE DÜŞEN BAYRAK

Sosyal Medyadan:

Standart satranç oyun kuralları uygulanıyor. Oyuncuların birbirlerini mat yapmaya elverişli taşları var. Beyaz taşlarla oynayan oyuncu geçersiz bir hamle yaparak saatine basıyor (halesini tamamlıyor). Bu, oyuncunun 2. geçersiz hamlesidir. Siyah taşlarla oynayan oyuncu satranç saatini durdurarak rakibinin geçersiz hamle yaptığını hakeme bildiriyor. Hakem Satranç masası başına geldiğinde başvuran, siyah taşlarla oynayan oyuncunun da bayrağının düşmüş olduğunu görüyor. Hakemin kararı nasıl olmalıdır?

Soruda iki ayrı durum var. Gerçekleşme sırasıyla; beyaz taşlarla oynayan oyucunun 2. geçersiz hamlesi ve rakibinin bayrağının düşmesi. Gerçekleşen ilk durumda, yapılan hamle madde 3.10.2’de ele alındığı gibi, oyuncunun 2. geçersiz hamlesi olduğundan madde 7.5.5’in 2. hükmü uyarınca bu oyuncu oyunu kaybedecektir. İkinci durum da rakip oyuncunun bayrağının düşmüş olması. Oyuncunun hamlesini tamamladığı için geçersiz hamle oluştuğunu, teknik olarak saate basılmasıyla rakibinin saatinin çalıştığını akıştan anlıyoruz. Siyah taşlarla oynayan oyuncunun bayrağının düşmüş olması da bundandır.

Kuralları doğru ve tam anlayabilen, yerinde ve tutarlı yorumlara ulaşabilen, karşılaştığı durumu önemseyen, çözümleme yönünde güçlü algıları olan deneyimli hakemler, benzer durumları ve olayların gerçekleşme sırasını da göz önüne alarak beyaz taşlarla oynayan oyuncuyu yenik sayar (0-1).  16 Ocak 2024

https://www.fenerweb.com/?Syf=26&Syz=768082&/D%C3%BC%C5%9Fen-Bayrak-ve-Son-Karar
--------------------------------------------------------------------------------------------------
İKİ EL İLE OYNAMA VE YAPTIRIM

Oyuncu iki eliyle oynarsa kuraldışı hamle olduğunu biliyoruz. Ancak saatine basmazsa kuraldışı olarak değerlendirilir mi?

Oyuncunun iki elini kullanarak hamle yapar ve saatine basarsa, madde 7.5.4’te ele alındığı gibi, geçersiz hamle gibi değerlendirilecektir. Oyuncu saatine basmadığı durumda geçersiz hamle de henüz oluşmayacaktır. Örneğin: Oyuncu iki elini kullanarak rok yaptı ama saatine basmadığı durumda hakem oyuna karışmayacaktır. O zaman oyun nasıl devam edecek?

GEÇERSİZ HAMLE VE DOKUNMA

Sosyal medyadan.

“Oyuncu atıyla geçersiz bir hamle yapı. Saatine basmadan önce bunu gördü ve atını önceki yerine koyarak filiyle hamle yaparak saatine bastı. Bu durumda bir ceza uygulanacak mı?”

Geçersiz hamle, madde 7.5.1’de anlatıldığı gibi, oyuncunun saatine basmasıyla tamamlanır. Sorudan anlaşıldığı gibi oyuncu henüz saatine basmamış, geçersiz hamle henüz tamamlanmamış. Bu durumda oyuncunun at taşıyla yaptığı geçersiz hamleyi düzeltme hakkı vardır. Bir yaptırım da uygulanmayacaktır.

Beyaz oyuncunun öncesinde bir kuraldışı hamle cezası var. Şimdi son hamlesini iki eliyle yaparak rakibini mat ediyor ve satranç saatini durduruyor. Kuraldışı hamle yaptığı için yaptırım uygulanacak mı? Kendi saatine basmadığı halde kuraldışı hamle oldu mu?

İki el kullanılarak hamle yapmak yasaktır. Bu duruma madde 7.5.4’te değinilmiştir. Buna göre geçersiz hamle gibi kabul edilecek ve yaptırım uygulanacaktır.

Maddenin dilinde, dikkat edilirse, ‘geçersiz hamle gibi’ denilmektedir. Maddenin ruhuna eğilmek gerekirse, eğer yapılan hamle madde 3.10.1’e uygunsa hamle yerinde kalacak, hamleye dokunulmayacaktır. Sadece yaptırım uygulanacaktır. (Yapılan hamle madde 3.10.2'de olduğu gibi geçersiz bir hamleyse artık başka bir maddeye göre, madde 7.5.5'e göre hareket edilecektir.)  

Buradan hareketle soruda tam yansıtılmamakla birlikte iki el ile de olsa yapılan hamle madde 3.10.1’e uygun olarak geçerli bir hamleyse, yapılan hamleye dokunulmayacaktır. Bu hamleyle mat konumu oluştuğundan mat geçerli olacak oyun derhal mat ile sona erecektir.

YENİ TUR EKLENDİ

Turnuvanın 5. turu başlamadan önce turnuvaya yeni bir tur eklendiği duyuruldu. Buna itiraz edildi ama başhakem “isteyen oynamaz, terk edebilir.” dedi. Uygulama doğru oldu mu?

Ne yazık ki zaman zaman programı doğru hesaplanmamış yerel turnuvalarda bu durumla karşılaşılıyor. Yanlış bir uygulama elbette. Tur sayısı önceden duyurulur ve buna bağlı kalınır. ‘İsviçre Sistemi Eşlendirme’ ana kurallarının ilki budur. “Oynanacak tur sayısı önceden açıklanır.” Önceden belirlenmiş daha oynanacak tur sayısı varken turnuvanın erkenden bitirildiğine de tanık olunmuştur. Başhakem neden böyle yollara girer anlamak olanaklı değil. 12 Eylül 2023

HAMLE YAPILAN EL VE SAAT KULLANIMI

Oyuncunun sağ eliyle hamle yapıp sol eliyle saate basması durumunda kuraldışı hamle oluşur mu? Kuraldışı değilse bir yaptırım gerekir mi?

Oyuncunun bir eliyle hamle yapıp diğer eliyle saati durdurması madde 6.2.3 ile yasaklanmıştır. Ancak, geçersiz hamleyi düzenleyen madde 3.10.2’ye göre bir geçersiz hamle oluşmamıştır.

Madde 6.2.3’e aykırı davranan oyuncular öncelikle öğüt niteliğinde uyarılmalıdır. Hemen bir yaptırım uygulanmasını önermiyorum. Oyuncu bu davranışı sürdürüyorsa hakemin 12.9’a göre davranması yerinde olacaktır.

Bu durumun iki el ile hamle yapmanın yasaklandığı madde 7.5.4 ile karıştırılmaması gerekir. 30 Ağustos 2023
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

DOKUNULAN TAŞ GEÇERSİZ HAMLE MİDİR?

Oyuncunun filini eline aldıktan sonra at ile hamle yapması, ardından da saatine basması durumunda kuraldışı hamle oluşur mu?

Standart oyun temposunda, oyuncunun kendi taşını alarak saatine basması durumunda kuraldışı hamle oluşur mu?

Madde 3.1 şöyle der:“Hiçbir taş, aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez.” Böyle olunca oyuncu kendi taşıyla yine kendi taşını alamayacaktır. Hamle madde 3.1’e aykırı olduğundan, madde 3.10.2’ye göre (saate de basarak hamle tamamlanırsa) bu durum tabi ki geçersiz hamle olacaktır. Bu her oyun temposunda böyledir.

Saate basmadan önce kendi taşını aldığını fark ederse (bu durumda geçersiz hamlenin oluşmadığını anlamak gerekecek) madde 4.3.1’e göre hareket edilecektir. Oyuncu ilk dokunduğu taşını oynayacaktır. 1 Ağustos 2023
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

ÇANTADAKİ TELEFON

Sosyal medyada yer alan konuda yöneltilen bir soru:

“Hakemlerin belirlediği yere bırakılmayan bir çantadaki telefon çaldı. Hakemler çantanın sahibini buldu ve ona kayıp verdi. Uygulama böyle mi?”

Evet böyle. Çanta içinde cep telefonunun oyun salonuna getirilmesine izin veriliyorsa telefon cihazı tamamen kapalı olmalı ve hakemin belirlediği yere bırakılmalıdır. 23 Haziran 2023

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

GEÇERSİZ HAMLE / YENİ BİR HAMLE

Sosyal medyadan:

Standart bir oyunda zaman sıkışması yaşayan bir oyuncu şah tehdidine karşı şahıyla geçersiz bir hamle yapıyor. Hakem gereken uygulamayı yerine getiriyor, oyunun devam ediyor. Oyuncu bu kez veziri ile oynayarak şah tehdidini gideriyor. Hakem müdahale ederek oyuncuya şahını oynamasını söylüyor. Hakemin böyle bir müdahale hakkı var mı?

Var tabi. Şah taşının geçerli bir hamle yapma olanağı varsa, oyuncu şah taşına dokunduğu için, şah taşıyla hamle yaparak oyuna devam etmelidir. Hakem bunu gördüğü için oyuna el koymuş, şah taşıyla oynaması gerektiğini söylemiş olsa gerek. Böyleyse, vezir taşıyla yapılan hamle ‘yeni bir hamle’ değildir. Oyuncu şah taşını oynayarak şah tehdidini gidermelidir. 19 Haziran 2023
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TERS KALE

Sosyal Medyadan:

Oyuncu terfi edeceği taşı masada bulamadı. Bir kale taşını ters çevirerek bunun ‘vezir’ taşı olduğunu belirtti. Hakem kontrolleri sırasında son yatayda ters duran kaleyi gördü. Sordu: “Bu nedir?”

Ters duran bir kale figürü satranç taşları arasında yoktur. O taş bir kale taşıdır. Ters durmasının bir fonksiyonu yoktur. Bu konuda yazılmış makaleler de vardır. Oyuncu kale taşını terfi taşı olarak değerlendirmiştir. Hakem bu nedir diye sormayacaktır. Ters duran kale doğrultulacaktır.

• Oyunun gelişimine göre sonraki hamlelerde ters duran kale taşı kale gibi oynamışsa bu hamleler geçerli hamle olarak kabul edilecektir.
• Sonraki hamlelerde ters duran kale vezir taşı gibi oynamışsa ilk hareketinde geçersiz hamle uygulaması yapılacaktır.
• Oyuna kale taşıyla yapılacak bir hamleyle devam edilecektir. 30 Mayıs 2023 

https://www.fenerweb.com/?pnum=29&pt=Ters+Duran+Kale+Nas%C4%B1l+Oynar%3F

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
“DOKUNMADIM”

“Rakibi masada yokken, oyuncu bir taşı eline alıyor ve sonra başka bir taşı oynuyor. Hakem tanık olduğu bu duruma müdahale ederek dokunulan taşın oynanmasını istiyor. Oyuncu ‘jadup’ dedim diyerek hakemin kararına karşı çıkıyor. Hakem nasıl davranmalı?”

İlkesel olarak oyuncular rakipleri masada yokken de etik davranışlar sergilemelidir. Satrancın değerleri ve geleneği de budur. Ancak oyuncular bu kibarlığı unuttu ya da unutturuldu. Oyuncu dokunduğunu kime bildirdi, kime 'jadup' dedi?

Bu durumda hakemlerin göreceli kararlar vermemesini beklerim. Hakem bu duruma açık ve seçik olarak tanık olduysa dokunma kuralını uygulamalıdır. 27 Mayıs 2023
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NOTASYON VE KÖTÜ YAZIM

Sosyal medyadan:
Oyuncunun notasyon kağıdına yazdıklarını okumakta gülük çekiliyorsa nasıl davranılmalı?

Bu durumun karşılığı madde 8.1.1’de düzenlenmiştir. “Oyuncu, …, doğru biçimde hamle hamle ve olabildiğince açık ve okunaklı olarak ….. kaydedecektir.” Madde böylesine açık. Hakem bu kurala uymayan oyuncuyu sözlü olarak uyaracak (yaptırım olarak değil), uyarılara uygun davranmayan oyunculara madde 12.9'da yer verilen yaptırımları uygulamaktan da kaçınmayacaktır. Hakem, gerekirse, yeni bir notasyon kağıdını oyuncuya verecek ve kendi zamanı içinde notasyonu yeniden düzenlemesini  de isteyebilecektir. Uygulama böyle olmalıdır. 8 Nisan 2023

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

NOTASYON ve HIZLI SATRANÇ

Sosyal medyadan:
Hızlı satranç temposunda notasyon gerekli değilken bir oyuncu notasyon tutmak istiyor. Bu oyuncu notasyon konusunda ilgili yarışma kurallarına uymak zorunda mıdır?

Hızlı satranç temposu uygulandığında hamlelerin kaydedilmesi zorunlu değildir. Oyuncu kendi isteğiyle hamleleri kaydetmek istiyorsa hamlenin kaydedilmesine yönelik kurala dayalı davranması gerekmeyecektir. Örneğin, hamleleri bazen kaydederken bazen kaydetmekten vaz geçebilecektir. Yada önce yazarken sonra hamle yapması hakemin değerlendireceği bir durum değildir. 2 Nisan 2023
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

İKİLİ TERK

Bir facebook grubunda her iki oyuncunun da terk ettiği yönünde bir bilgiye rastladım. Böyle bir durum olanaklı mıdır? Hakem nasıl davranmalıdır?

Her iki oyuncu da “Ben terk ettim,” diyorsa (0-0) sonucuyla oyun bitirilmelidir düşüncesindeyim. Kimin önce terk ettiğinin araştırılmasının bir anlamı olmamakla birlikte; iki oyuncunun da terk ettim demesinin ardında eşlendirme, sıralama, eşitlik bozma, ödül gibi konular karşısında farklı bir yaklaşımlarının olup olmadığı da düşünülmelidir. 30 Mart 2023  

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  

DOKUNULAN TAŞ

Bir oyuncu hamlesini yaptıktan sonra saatine basmayı unutuyor ve rakibi de hamlesini yapmak için bir taşına dokunuyor. Bu arada rakibinin saatine basmadığını fark ediyor, hamleyi yapmıyor, taşı tekrar yerine bırakıyor. Bu durumda dokunulan taş kuralı bu oyuncuya uygulanır mı?

Satranç oyun kuralları madde 1.2 kurucu maddelerden biri olup oyuncuların sırayla hamle yapacaklarını belirtir. Sonraki madde olan 1.3 ise “Rakibi hamlesini yapmış olan taraf hamlededir” der. Buna göre; oyuncunun hamlesini yaptıktan sonra saatine basmamış olması hamle sırasının artık rakibinde olduğu gerçeğini değiştirmez. Hamle yapmak üzere bir taşa dokunan sonra yerine bırakan oyuncu artık hamle sırası kendinde olduğu için madde 4.3.1’e göre dokunduğu bu taşı oynamak zorundadır. 31 Ocak 2023
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TERK EDEN OYUNCU

Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 2. kez geçersiz hamle yapıyor. Hakem bunu yan masalarda işlem yaparken görüyor. Karar ve uygulama için masaya giderken siyah taşlarla oynayan oyuncu rakibine terk ettiğini bildiriyor. Geçersiz hamle üzerine karar vermeden önce oyuncunun terk etmesi durumunda hakemin kararı nasıl olmalıdır?

İlkesel olarak 2. geçersiz hamleyi yapan beyaz taşlarla oynayan oyuncu oyunu kaybetmiş durumdadır. Buna hakem karar verecektir. Hakem oyuna el atmadan, karar vermeden önce, siyah taşlarla oynayan oyuncu terk ettiğini bildirdiğinde madde 5.1.2’ye göre oyun bu sırada derhal sona ermiştir. Yani bu terk bildiriminden önce-sonra oluşacak bir durumun artık bir değeri yoktur.

Hakemin çok dikkatli davranması gerekir. Rakibi 2. kez geçersiz hamle yapmaktan dolayı oyunu kaybetmişken siyah taşlarla oynayan oyuncu neden terk etmiştir? Oyuncunun kazanmaya yönelik bir çaba göstermemesi kuvvet puanı hesaplarıyla son sıralamayı etkilemeye yönelik bir durum olarak değerlendirilebilecek bir durum mudur? Oyunun adil biçimde oynanmış mıdır? Bunları çözümleyen hakem kararını bu yönde vermesi beklenir. 30 Ocak 2023

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

AÇILIŞ VIP HAMLESİ

Açılış hamlesi uygulamasının anlamı nedir, nasıl uygulanır? Açılış hamlesi için VIP kişisinin yaptığı hamleyi daha sonra oyuncu değiştirebilir mi? Hakem buna nasıl izin verir?

Açılış hamlesi, farkındalık yaratmak adına, genellikle VIP kişilerine yaptırılır. Tüm spor dallarında benzer uygulama vardır. Satranç kuralları içinde açılış VIP hamlesine yönelik yazılı bir kuralı yoktur. Gelenek oluşmuştur.

VIP kişisi beyaz taşlarla oynayan oyuncuya hangi hamleyi yapacağını sorar. Oyuncunun söylediği hamleyi de tahtada oynar. Buraya kadar gelişen süreç ‘tören’ niteliğindedir. Bu süreçten sonra da tur başlatılır.

Temelde oyuncunun açılış VIP hamlesini değiştirmesini kısıtlayan bir kural maddesi de yoktur. VIP hamlesi yapıldığında oyuncunun saati çalışmıyordu. Madde 6.6'ya göre oyun başlamamıştı. Oyuncunun, belirttiği açılış VIP hamlesini değiştirmesi, satranç adına rakibine, VIP kişisine, organizasyona saygısız, nezaketsiz bir davranış olarak kabul edilebilir. Başhakem durumu böyle değerlendirirse madde 11.1’e dayanarak madde 12.9’a göre orantılı bir yaptırım uygulayabilir. Ancak, yarışma ve ilk tur - ilk oyun henüz yeni başlamışken, bir yaptırım uygulayarak başlamış olmak da çok içe sinecek bir uygulama olacak mıdır? 23 Kasım 2022
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HAMLE SIRASI

Normalde, oyuncu hamlesini ancak rakibi saate bastıktan sonra yapar. Ama rakibi saate basmadan önce de oyuncuların hamle yaptığını görürüz. Beyaz bir hamle yapıyor. Siyah da bunun üzerine bir hamle yapıyor. Beyaz çalışmakta olan saatine basıyor. Bu kez siyah da saatine basıyor. Siyahın bunu yapmasına izin var mı?

Evet. Anlatılan senaryoya göre oyuncuların davranışlarında kuraldışı bir durum görmüyorum. 24 Ekim 2022

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

MADDE 9.1.2.3

Yarışmada oyuncular 30. hamleyi tamamladıktan sonra anlaşmalı beraberlik yapabiliyordu. Oyuncumuz 14. hamlesini tamamladıktan sonra hakeme 3 konum teklifi etti. Hakem inceleme sonunda konum tekrarında her defasında aynı oyuncu hamlede olmadığını için teklifi kabul etmedi. Rakibimiz “Ben beraberliği kabul ediyorum,” dedi ama hakem bunu dinlemedi.

Madde 9.1.1 temel kuraldır. Anlaşmalı beraberlik için yarışma yönergesine göre hamle sınırlaması koşulu belirlenebilir.

Böyle olmakla birlikte, örneğin, oyuncular 30. hamleyi tamamlamadan önce yapılan başvuruyu değerlendiren hakem madde 9.2 ve 9.3’e göre beraberlik kararı verebilir.

Madde 9.1.2.3’e göre, madde 9.2 ya da 9.3’de ileri sürülen berabere savları aynı zamanda bir berabere önerisi olarak kabul edilir. Ancak; bu örnekte 9.1.1 önce uygulanacaktır. Berabere önerisi gibi kabul edilmeyecektir. 10 Ekim 2022
---------------------------------------------------------------------------------------------------------

İKİNCİ HAMLE

Beyaz oyuncu hamlesini tamamladı. Siyah oyuncu da hamlesini yaparak saatine bastı. Ancak bir taşla daha oynadı ve saatin tuşuna tekrar bastı. Kimi hakemler buna geçersiz hamle derken kimi hakemler de geçersiz hamle değil diyor. İşin aslı nedir hocam?

Siyah taşlarla oynayan oyuncu hamlesini tamamladıktan sonra yeniden aynı taşla ya da başka bir taşla hamle yapmış olması yok hükmündedir. Çünkü madde 1.3’e göre hamle sırası beyaz taşlarla oynayan oyuncudadır. Bu geçersiz bir hamle değildir. Oyuncunun yaptığı hamle yok sayılıp taşlar düzeltilerek oyuna devam edilmelidir. 25 Eylül 2022

---------------------------------------------------------------------------------------------------

SİL BAŞTAN

Oyun başlayalı hayli zaman olmuştu. Bir masada şah ve vezirin başlangıçta yanlış karelerde olduğu anlaşıldı. 60 dakika ve 30 saniye eklemeyle oynanan oyunu kural gereği baştan, yeniden oynatmak gerekiyor. Ancak sonraki tur için zaman açsından bu olanaklı görünmüyor. Oyunu daha kısa tempoda oynatmak olanaklı mıdır?

Hayır, hayır! Kural, madde 7.2.1, çok açık ve bir şekilde uygulanacaktır. Oyunun temposu nasıl öngörülmüşse yeni oyun da aynı tempoda oynanacaktır. Başka bir tempo öngörülmez. Sonraki tur için zaman açısından bu olanaklı değilse eşlendirmede gerekli önlem alınarak oyun başka bir zamanda oynanabilir. 11 Eylül 2022
-----------------------------------------------------------------------------------------------------

DOKUNULAN TAŞ

Oyuncu hamlesini yaptıktan sonra saatine basmayı unutuyor ve rakibi de bir taşına dokunuyor. Rakibinin saatine basmadığını fark ediyor. Tekrar taşını yerine koyuyor. Rakibine "Saatine basar mısın?" diyor. Bu durumda dokunulan taş kuralı bu oyuncuya uygulanır mı?

Madde 1.2’de “oyuncuların karşılıklı olarak sırayla hamle yaparlar” derken, madde 1.3’de de “Rakibi hamlesini yapmış olan taraf hamlededir” denilir. Sorudaki olayda olduğu gibi oyuncu hamlesini yaptıktan sonra saatine basmasa da hamle sırası artık rakiptedir. Dolayısıyla oyuncu bir taşına dokunduğu için madde 4.3.1 uygulanacaktır. 25 Nisan 2022

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

ELEKTRONİK CİHAZ YASAĞI

“Kısıtlamaları yarışma yönergesine yazarak uygulamanın doğru olduğunu anlıyorum.”

Bu konuda çok dikkatli davranmak gerekiyor. Bilinmesi gereken önemli bir ayrıntı var. Yarışma yönergesine yazılan her başlık yarışma kurallarına veya genel uygulamalara uygun ve doğru mudur ki her yazılan uygulansın? Böyle bir durum var.

Çoğu kez yönergelere bilinçsizce açılan başlıklar veya maddeler pek çok kurala ters dururken her yazılanın uygulanmasının olanaklı olmadığını kesin bir dille söyleyebilirim. 2 tur masasında yer almayan oyuncunun yarışmadan çıkarılması gerekirken, yarışma yönergesinde “Bu konuda son kararı yönetim kurulu verir” denilmesi uygulanamayacak bir madde olacaktır. 15 Nisan 2022
------------------------------------------------------------------------------------------------------

BAŞHAKEM VE YASAKLAR

Katıldığımız turnuvada ilk kez yaşadık diyebileceğim bir durum yaşadık. Başhakem turnuva tüzüğünde olmayan yeni bir yasak getirdi. Tüm kol saatlerini yasakladı. Buna uymayanlara sıfır verildi. Başhakemin böyle bir yasak getirme yetkisi var mıdır?

Kestirmeden yanıt verecek olursam “Evet vardır!” demek durumundayım. FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi (FIDE General Regulations for Competitions), yarışma yönergesiyle getirilen yasak ya da önlemlerden ayrı olarak başhakem ve yarışma yöneticisinin de ek önlemler almada yetkili ve sorumlu olduklarını söyler. Bu kapsamda, önceden öngörülmeyen sakıncalar nedeniyle tüm kol saatlerinin yarışma alanına sokulamayacağına ilişkin bir kısıtlamaya, başhakem yarışma öncesi veya yarışma sırasında karar vererek uygulayabilecektir.

Ancak önerim odur ki; uygulama güçlüğü ve tartışma yaratacak yeni kısıtlamalar getirmek yerine, önceden öngörülerek bu durumun yarışma yönergesiyle yasaklanması yolunun seçilmesi en doğru yol olacaktır. 12 Şubat 2022

------------------------------------------------------------------------------------------------------

İTİRAZ KURULU

Değerli Hocam, itiraz kurulu bir karar verdiğinde başhakem bu kararı nasıl uygulamaz? Var mı böyle bir kural?

İtiraz Kurulu başhakemin ya da yarışma yöneticisinin oyun ve yarışma düzeniyle ortamı üzerine kararlarına karşı yapılacak itirazları inceler ve karara bağlar. Bu, o konuda verilmiş son karardır. Başhakem kurulun kararını uygulamakla yükümlüdür.

İtiraz kurulu yazılı düzenlemelere göre oluşur ve çalışmalarını yürütür. Bu düzenlemede kararlarının yine yazılı kural ve düzenlemelere göre vereceği açıkça belirtilmiştir. Olası durumda karar bu düzenlemelere ters, aykırı olursa başhakem bu karara uymayabilecek, ilk kararını uygulamada direnebilecektir. Ancak bu direnci gösteren başhakemin tutarlı ve güvenilir, kabul edilebilir güçlü gerekçesi olmalıdır. 10 Şubat 2022
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

YETKİNLİK ALANI

Son yazılarınızdaki hakemlere karne önerisi verir gibi notlar düşüyorsunuz. Fena da olmuyor aslında. Nedir bu yetkinlik alanı dediğiniz davranış biçimi hocam?

Karne benzetmesi çok hoş oldu. Bunu yazılarımda kullanacağım. Hakemden beklenen uygun davranışları göstermesi ve beklenen amaçlara yaklaşmasının yolunu gösterdiğimi düşünüyorum.

Hakemin güçlü ve geliştirilmesi gereken yönlerinin belirlenmesine yönelik bir kısım uygulamaların gözlenmesi yetkin olduğu yanlarını ortaya çıkaracaktır. Yetkinlik alanlarının saptanmasıyla hakemlerin başarılı olabileceği düşünülür. Bunun için hakemlerin sahip olması gereken bilgi ve becerilerle sahip olduğu niteliklerin ortaya konulması gerekir. Kısaca böyle sınırlandırarak anlatmak olanaklıdır diye düşünüyorum. 19 Ocak 2022

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

DÜŞÜNCE YOLU

Hakemlerin önlerine çıkan durumları iyi analiz etmeden yanlış kararlar vermeleri karşısında ne düşünüyorsunuz?

Hakem hatalarıyla ilgili olarak ‘eğitim eksikliği’ temel düşüncemi oluşturur. Hakemlerin iyi ve doğru eğitim alamadıklarını açıkça söyleyebilirim. Günün gereklerine uygun bir eğitim programı da ortada yoktur. Hakemlerimizin çözümleme ve karar verme algısı, kişisel farkındalık oluşturma, olaylar arasında ilişki kurma, işbirliği içinde çalışma gibi temel yetkinlik alanlarda ne yazık ki eksikleri vardır. Bir kısım hakemlerimiz de her şeyi iyi bildiklerini düşünüyor. Böyle olsa gerek ki, kendilerini yenileme gereksinimi duymadıkları da ayrı bir gerçek olarak önümüzde duruyor. 8 Ocak 2022
--------------------------------------------------------------------------------------------------------

ÇÖZÜMLEME VE KARAR VERME ALGISI

Çözümleme ve Karar Verme Algısı başlıklı yazıda bu konum için berabere kararından başka bir seçenek olamaz ki. Bunca yazı kafa karıştırıyor (…).

fenerweb.com’da yer alan yazılarda ele alınan örnek olaylar, kimi zaman çok kolay kararlar içerse de, salt kararın ne olduğunu, doğru uygulamanın nasıl yapılacağını içermez. Örnek olaylardaki gelişmeye göre hakemin, antrenörün ve oyuncunun da tutum ve anlayışlarına eğilinir. Çoğu kararda hakemin yetkinlik alanlarına değinirken kural-karar ilişkisine pek çok maddenin etkisi gösterilir. Kuralın dilinden ve ruhundan ne anlaşılması gerektiği anlatılır.

‘Çözümleme ve Karar Verme Algısı’ başlıklı yazıda da öyle yapıldı. ‘Terk’ eylemini anlatan kural maddesine (madde 5.1.2) bakıldığında, kuralın diline göre davranırsanız örnek olaydaki konum için ‘berabere’ kararı vermek olanaklı değildir. Çünkü kuralın, ortaya çıkan bu konum için kazanç kararından öte ayrı düşünülebilecek bir dili, bir ‘istisnası’ yoktur. O nedenle ‘benzer olaylardan hareketle’ kararın oluşturulabileceği yönünde bir yargıya varılabileceği, bu yönde de bir ‘ruh’ aranması gerektiği anlatılmaya çalışılmıştır. 20 Aralık 2021

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

ANA LİSTE SORUNU

Ana listede 4. sıradaki oyuncumuz hasta olduğu için yarışmaya getiremedik. İlk tur maça çıkış listesini de süresi içinde veremedik. Hakem yönergeye göre ana listedeki ilk 4 sporcumuzu 1. tur için yazmış. Kayıt kontrol işlemlerinde de yer almayan 4. sıradaki bu oyuncumuzun 4. masada oynayacağını görünce yarışma yerinde bulunmadığını bir kez daha hakeme iletmemiz sonuç vermedi. Başhakemin bu kararıyla eksik oyuncuyla ilk turu oynadık.

Kayıt kontrol işlemleri sırasında yarışma yerinde olmadığı bilinen oyuncuyu salt ana listede 4. sırada yer aldığı için hakem tarafından maça çıkış listesinde yer verilmesi anlaşılır değildir. Sıradaki oyuncunun maça çıkış listesine yazılması doğru uygulama olacaktı. Hata yapmışlar. 29 Kasım 2021

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

EŞLENDİRME RENGİ

3. tur sonunda 3 puanlı 2 oyuncu vardı. 4. tur eşlendirmesi yapıldığında bu oyuncuların birbiriyle eşlendirilmeyerek alt puan grubundan rakiplerle eşlendirildiğini gördük. İtiraz ettik. Ama “Renk önceliği” dediler. Eşlendirmede puan öncelikli değil midir?

Doğru. Eşlendirmede puan önceliklidir. Ama madem böyle bir seçim yapılmış olası duruma bir bakalım. Bir oyuncu son 2 turda aynı renkle oynamışsa, ‘Mutlak Renk Tercihi’ ortaya çıkar. Bu oyuncuların renk durumunun böyle olduğunu düşünüyorum. Yani ikisi de son iki turda aynı renkle oynamış olabilirler. İkisi de şimdi 4. turda beyaz ya da siyah renkte oynamak zorundadır demektir. Öyleyse bu oyuncuların bir alt puan grubundaki oyuncularla eşlendirilmelerinden başka bir seçenek yoktur. 11 Ağustos 2021

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

MAT OLAN OYUNCU

Yazılarınızda şöyle bir ifadeye rastlıyorum: “Mat olan bir oyuncuya başka bir nedenle (1) puan verilmez.” Hiçbir kural maddesinde böyle bir açıklama göremedim. Bunu nasıl açıklarsınız?

Doğru. Bu söylemim bir kuralın içinde açıkça yazmıyor. Buna bir çıkarım diyebilirisiniz belki de. Ama kurallar manzumesinin tümünü bir bütün olarak değerlendirmek gerektiğini de söylerim sıklıkla. Bakın şimdi: Maddeler 6.9 ve 7.5.5’in 2. hükümlerinde “Mevcut konum rakibin bu oyuncuyu geçerli herhangi bir olası hamleler dizisiyle mat etmesine izin vermiyorsa oyun berabere olur.” denildiğini görürsünüz. Yani bayrak düştüğünde ya da 2. geçersiz hamle yapıldığında rakip mat edecek konuma sahip değilse ona (1) puan verilemiyor.

Öyleyse mat olmuş oyuncuya da bu örneklere benzer biçimde başka nedenlerle, örneğin rakibe yaptırım uygularken madde 12.9.4’e göre, (½) veya (1) puan öngörülemeyeceği açıktır. Madde 12.9.6’da yer verilen uyarıyı da gözden uzak tutmamakta yarar var. 26 Haziran 2021

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HÜKMEN YENİK SAYILMA SÜRESİ

Ahmet Bey iletisinde soruyor: “ Hocam, hükmen yenik sayılma süresi olan yarışmalarda bu süre nasıl hesaplanacak? Yönergede ilan edilen saate göre mi yoksa turun gerçekte başladığı saate göre mi?”

Bu soru sıklıkla dile getirilir. Madde 6.6 başlangıç için belirtilen saatte oyunun başlayacağını söylese de, tur o saatte bir türlü başlamaz nedense. Hükmen yenik sayılma süresi kimi uygulamada yönergede belirtilen saate göre hesaplanırken (önceleri kuralda da böyle yazardı) kimi uygulamada da turun gerçekte başladığı saate göre hesaplandığı uygulamaları da biliyoruz. Anlaşmazlıklara yol açmamak için hesaplamanın hangi duruma göre yapılacağı yarışma yönergesine yazılmalıdır. 19 Haziran 2021

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

İKİ EL İLE HAMLE YAPMAK

Oyuncu iki elini kullanarak rok yapıyor. Bu hamlede şahı tehdit altında kalıyor. Aradan 3 hamle geçtikten sonra rakip oyuncu, rakibinin şahını tehdit altında bırakacak şekilde rok yaptığını hakeme bildiriyor. Hakem uygulamasını anlattı ama anlayamadık.

Sıkça yöneltilen sorulardan biri. Daha önce de benzer sorulara yanıt vermiştim. Öncelikle, iki el ile hamle yapmak yasaktır ve geçersiz hamle sayılarak geçersiz hamle gibi yaptırım uygulanması gerekecektir. Bununla birlikte; tek bir hamle içerisinde hem iki el ile hamle yapılması hem de, soruda olduğu gibi, şahı tehdit altında bırakacak biçimde geçersiz bir hamle yapılması durumunda, 2 kez geçersiz hamle yapıldığına hükmedilmeyecektir. Bu, önemli bir ayrıntı olarak unutulmamalıdır.  

Soruda yöneltildiği biçimiyle; oyunun devamında madde 3.8.2.2.1 uyarınca geçici olarak rok yapılamayacaktır.  Hamlenin geçersiz hamle olarak belirlenmesi, rok yapılmadan önceki konuma dönülmesi doğru uygulama olacaktır. Oyuna madde 4.4.1'e göre de devam edilemeyecektir. Madde 4.4.3’e göre oyuna devam edilmesi gerekir. Maddeye göre, diğer yöne rok yapabilme yeteneği olsa bile bu oyuncunun tercihinde olacaktır. 24 Mayıs 2021
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------