Rakibin Taşıyla Hamle
Rakibin Taşıyla Hamle
Geçersiz hamle ya da dokunulan taş…
Satranç hakemlerinin katıldığı kapalı bir sosyal medya ortamında tartışılıyordu. Çeşitli fikirler savunulurken konuyu alaya alanlar da vardı. Dokunulan taş kuralına aykırılık olduğunu savunanların çoğunlukta olmasını düşündürücü buluyorum. Kural maddeleri konuya çok açıklıkla karşılık veriyorken, az kalsın oyunun yeniden başlatılması gerektiğini dahi söyleyeceklerdi. Bu arada gelişen olaya geçersiz hamle diyenler de vardı tabi.
Çözümlenecek örnek olay senaryosuna benzer pek çok yazıya fenerweb.com’da yer verilmişti. Senaryo üzerinde tartışmalar sürdüğüne göre bir kez daha ele alınmasında yarar görüldü.
Örnek olayda 90 dakika ve ilk hamleden itibaren her hamle için 30 saniye ekleme temposu uygulanıyor.“Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, rakibinin bir taşını alarak başka bir siyah renkli taşın bulunduğu kareye bırakıyor. Buradaki siyah taşı da satranç tahtası dışına çıkarıyor. Hamle tamamladıktan sonra siyah taşlarla oynayan oyuncu hakeme başvurarak rakibinin bu hamlesine itiraz ediyor. Masada görev yapan hakem böyle bir durumla ilk kez karşılaşmış olacak ki arayan gözlerle çevresine bakıyordu. Başhakemi arıyordu sanki.”
Durum
Ne hakemlerin bu ve benzer konulardaki kararları ne de sosyal medyada ortaya çıkan tartışmalar var olan kuralların önüne geçemeyecektir. Örnek olayda ortaya çıkan durum için göreceli kararların verilmesi aslında beklenmemelidir. Kararlar temel olarak bir kural maddesine dayandırılacaktır. Bunu sağlarken hakemlerin yetkinlik alanları da öne çıkacaktır.
Örnek Olay ve Başhakem
Çözümleme
Masada görev yapan hakem madem arayan gözlerle çevresine bakarak başhakemi arıyordu, böyleyse başhakemin nasıl bir karar vermesi gerektiğini görelim.
Masada görev yapan hakem madem arayan gözlerle çevresine bakarak başhakemi arıyordu, böyleyse başhakemin nasıl bir karar vermesi gerektiğini görelim.
Kurucu maddeler
İlk hareket noktası kurucu maddelerden biri olan madde 3.1 olmalıdır. Kararı oluşturacak sonraki maddeler de 3.10.2 ve 4.3.2 olacaktır.
Madde 3.1
Hiçbir taş, aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez.
Maddenin diline göre, olası bu eylemin hangi oyuncu tarafından yapılmış olduğunun bir önemi yoktur. ‘Hiçbir taş’ söylemi karar verici durumda olan hakem için yeterli olmalıdır. Örnek olaydaki beyaz taşlarla oynayan oyuncu hamlesini rakibinin taşıyla yapmıştı. Madde 3.10.2 bu hamle için verilecek olan kararı yansıtır.
Madde 3.10.2
3.1 den 3.9‟a kadar sıralanan maddelerin ilgili koşullarını karşılamayan bir hamle geçersizdir.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun hamlesinin madde 3.1’e göre yapılmamış olması, madde 3.10.2’nin dilinden anlaşılacağı gibi, bu hamlenin ‘geçersiz’ olduğunu söylemek için yeterli olacaktır. Başhakemin de bu yönde bir karar vermesi beklenen bir davranıştır.
Uygulama
Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun yaptığı hamlenin geçersiz hamle olduğuna oyun sırasında karar verebilmek için oyunun kaçıncı hamlesinde olunduğunun bir önemi yoktur. Örnek olayda karşılaşılan bu durum için başhakem öncelikle;
- Geçersiz hamleye hükmetmelidir.
- Madde 7.5.1’e göre konumun kuraldışılığın hemen öncesine getirilmesini sağlamalıdır.
- Madde 7.5.5’e göre gerekli yaptırımı uygulayarak oyunu devam ettirmelidir.
Oyunun devamı sağlanırken:
- Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun, madde 4.3.2’ye göre, rakibinin dokunduğu ilk siyah taşı alarak oynamasını gözlemelidir.
- Uygulamada madde 4.5’i de gözetecektir.
6 Haziran 2024
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
İlgili Makale
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
