FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi
FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi
“Uluslararası nitelikteki bir yarışmada yerel özgün kuralların uygulanması beklenmemelidir”
Satranç, tüm dünyada aynı kurallarla oynanan bir oyundur. Salt bir oyun olmanın ötesine taşınıp, yarışma biçiminde oynandığında, temel oyun kurallarının yanında yarışmaya özgü başka kurallar da uygulanır. FIDE bu kuralları düzenler. ‘FIDE Competition Rules’, ana başlıkların yer aldığı yarışma kuralları metnidir. FIDE süreç içinde yarışma kurallarında düzenlemeler yapar. FIDE’nin bu alandaki son düzenlemesi de yürürlük kazandı.
Yeni kurallar 1 Temmuz 2019’da yürürlüğe girdi
FIDE, 1 Temmuz 2019 tarihinden itibaren geçerli olarak, yarışma kurallarında yeni düzenlemeler oluşturdu. Hem kural metninin adını değiştirdi hem de içerikte bazı değişiklikler yaptı. ‘FIDE General Regulations for Competitions’ (FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi) yeni düzenlemeleri içeren kural metni olarak ortaya çıktı. Düzenlemede; başhakem ve yarışma yöneticisinin nitelikleriyle sorumluluklarını, oyun salonu ve kullanılacak satranç donanımları için genel ilkeleri, eşlendirmeler için genel ilkelerle farklı yaklaşımları kurala bağlayan başlıkları görmek olanaklı. Ayrıca, genel kurallar içerisinde oyuncuların davranışları, itiraz yolu ve kurallarıyla eşitlik bozma maçları için de temel ilkelere de yer veriliyor.
Yarışmanın profili ne olursa olsun bu uluslararası kuralları uygulamak zorunludur. Kimi zaman küçük ayrıntılar gözden kaçar. FIDE, ülke federasyonlarının temel kurallardan ayrılmadan kendine özgü yarışma kuralları da geliştirebileceğini söyler. Ulusal etkinliklerde bu özgün kuralların uygulama ve değerlendirmesi FIDE kurallarından önceliklidir. Bu küçük bir ayrıntı gibi görülse de önemli bir vurgudur.
FIDE, yarışmaları ‘L’ kodlamasıyla tanımlamıştır (Level/seviye, düzey). L1- FIDE resmi etkinliklerini anlatır (Bireysel Dünya Şampiyonası ve aşamaları, Satranç Olimpiyatı, Genel ve Kadın Ulusal Takım Yarışmaları ve aşamaları, Kıta Şampiyonaları, diğer FIDE yarışmaları). L2- FIDE unvan ve unvan normlarının kazanılabileceği yarışmalar olarak ele alınmıştır. L3- FIDE Kuvvet Puanı hesaplamalarına giren yarışmaları anlatır.
Bu tanımlamalar ışığında kapsamı belirlenen bir etkinlikte doğal olarak FIDE’nin genel kuralları uygulanacaktır. Genel kurallar kapsamındaki uluslararası nitelikteki etkinliklerde yerel kuralların yani ülke federasyonlarının geliştirdiği özgün kuralların uygulanması beklenmemelidir. Bununla birlikte, ev sahibi ülke, böyle bir yarışmada, kendi oyuncularının sporcu lisansına sahibi olmalarını bir koşul olarak koyabilecektir. Ama ‘geç girişler yönergesini’ ulusal düzenlemelerinde yer verildiği özgün biçimiyle uygulayamayacaktır.
Etkinliğin özel yönergesiyle belirlenmiş yarışma kurallarıyla çözülemeyen, kesinlik görülemeyen konularda FIDE’nin genel kurallarının uygulanacağı düzenlemede açıkça yer almaktadır. Bu anlatım bir başka uyarıyı da içeriğinde barındırmaktadır. Yarışma yönergesinde yer alan kurallar, temel FIDE kurallarıyla çelişiyorsa, uygulayıcıların ‘FIDE Yarışmalar Genel Yönergesinde’ yer verildiği gibi uygulaması gerekmektedir. Böylece, yarışma yönergesine bir madde yazmanın o maddenin mutlaka uygulanacağı anlamına gelmediğini burada açıkça görmek olanaklıdır.
Yeni düzenlemede dikkat çeken değişiklikler
FIDE Competition Rules’da satranç etkinlikleri dört ayrı tanımlama içerirken yeni düzenlemede ‘L4’ ayrımı kaldırılmış durumda. Diğer etkinlik tanımları L4’ü de kapsamakta.
Organizasyon yöneticisiyle başhakem için tanımlanmış özel görevler var.
Organizasyon/yarışma yöneticisiyle başhakemin birlikte ve uyum içerisinde çalışmaları gerektiği vurgusu dikkatten kaçmamalıdır. Organizasyon yöneticisinin yarışma yönergesinin hazırlanmasındaki ve hile karşıtı önlemlerin alınmasındaki rolü burada da öne çıkar. Yarışmalarda kıyafet düzenlemesi konusundaki görev anlayışı da önemsenecek görevlerdendir.
Başhakem için de yarışmanın doğru biçimde yürütülmesi ve tamamlanması yönündeki anlayışa vurgu yapılması boşa değildir.
- Yarışmadan önce yarışmanın yürütülmesinde daha önceden öngörülmemiş veya sonradan ortaya çıkan durumları giderebilmek için yarışma yöneticisiyle birlikte ek yeni düzenlemeleri başhakem oluşturabilecektir.
- Oyun alanı, aydınlatma, iklimlendirme, havalandırma, gürültü, güvenlik ve benzeri konularla tüm oyun koşullarının kontrol edilmesi yine başhakeme görev olarak bildirilmektedir.
- Tüm gerekli teçhizatı yarışma yöneticisi aracılığıyla sağlayacak olan yine başhakemdir. Yeterli sayıda hakem, yardımcı teknik personel ve görevlilerin bulunmasını, hakemlerin koşullarının yeterli ve istendik düzeyde olmasını da başhakem sağlayacaktır. Oyun koşullarının bu FIDE kurallarının gerekliliklerini yerine getirip getirmediği yönünde son kararı yine başhakem verecektir.
Başhakeme aşırı yetki sağlayan bir anlayış yüklenmemelidir
Bu son görev ve yetkinin ne yazık ki yanlış anlaşılarak yanlış yorumlandığı görülmektedir. Başhakemin aşırı yetki ve görev anlayışıyla yüklenmiş olması doğru değildir. Koşullara uygunluk konusunda son kararı verecek olan başhakem için yarışma yönergesi üzerinde sınırsız düzenlemeler yapabileceği görüşü de doğru değildir. Başhakem teçhizat, hakem sayısı, görevliler ve sağlanan koşullar konusunda son sözü söyleyecektir.
Oyuncuların davranışlarını belirleyen bölümde de bazı kısaltmalar yapılmış. Bazı maddeler düzenlemeden çıkarılmış. Ama bu kısaltma, çıkarılan maddeler üzerinde bir serbestlik getirdiğinden yapılmıyor. FIDE Satranç Kuralları içersinde oyuncuların davranışlarını düzenleyen maddeler olduğundan dolayı burada tekrar olmaktan çıkarılmış o kadar.
Yerel yasalar ve uygulamalar yarışmanın yapıldığı binada sigara içilmesini tamamen yasaklıyorsa, oyuncuların bina dışına kolayca erişimi sağlanmalıdır. Sigara içmek tamamen yasaksa, bu durum önceden duyurulmalıdır.
Eşlendirme
İsviçre Sistemi Eşlendirme Kurallarının uygulandığı yarışmalarda, kısıtlanmış eşlendirme için, aynı ülke oyuncularının “Son üç turda olanaklıysa eşlendirilmeyeceklerdir.” biçimindeki farklı uygulamasında değişiklik yapıldı. “Son turlarda olanaklıysa eşlendirilmeyecektir.” şeklinde yapılan değişiklikle, başhakemin hangi turdan sonra ve kaç tur için bu seçimi yapabileceğine özgürce karar vermesi sağlandı.
Bir oyuncu bilgi vermeden bir tura gelmeyerek, oynamadan kaybettiğinde, yarışmaya devam edip etmeyeceğine hakem karar verir. Oyuncunun maça gelmeyişi güçlü ve haklı nedenlere dayanmalıdır. Aksi durumda yarışmadan çıkartılır. İlgili maddenin yazımı biraz daha açık hale getirilerek, oyuncunun devam edeceğine ilişkin bildirimde bulunmasının gerektiği ve bu bildirimin sonraki turun eşlendirmesi yapılıncaya kadar yapılabileceği yeni düzenlemede anlatılmış durumda.
L2 veya L3 kodlamasıyla kapsamı belirlenmiş yarışmalarda, kurallar bir oyuncunun belirli bir turda eşlendirmeye alınmadan yarım puan (1/2) almasına izin verir. Bunun da koşulları vardır. Bu kural önceki düzenlemeye göre son turda uygulanmıyordu. Yapılan yeni düzenleme bu kısıtlamayı ortadan kaldırdı. Yani son turda da bu kural uygulanabilecek. Ayrıca bu uygulamanın yarışma boyunca o oyuncuya sadece bir kez, bir turda uygulanabileceği de getirilen yeni hükümler arasında. Önceki uygulamada örneğin, aynı günde iki tur varsa bu iki turda da eşlendirmeye alınmadan yarım puan verilebiliyordu.
FIDE Yarışmalar Genel Yönergesi ve uygulamalarına dayalı olarak hazırlanan, ulusal özgün kuralların da yer aldığı ‘Yarışma Kuralları’ kitapçığı yeni sürümüyle izleyicilere sunuldu.
7 Mart 2020
IA&IO Tahsin AKTAR
Yorumlar -
Yorum Yaz