• Favorilere Ekle





Oyun Başladı

Oyun Başladı!
 
e-posta yoluyla ulaşan bir soru var. Uzunca yazılmış. Soruyu yönelten kişi yeni kuşak hakemlerden olduğunu bildiriyor. Özetle şöyle diyor genç satranç hakemimiz: “Oyunun ne zaman başlamış olacağına ilişkin bir makaleniz var. Geçen yıl yayınlanmış. Oradaki görüşlerinizi kural maddesi 6.6’ya dayanarak ileri sürüyorsunuz. Size göre hakemin masadaki satranç saatini çalıştırmasıyla oyun başlamış oluyor. Ama bizim elimizdeki resmi kural yorumları sizin görüşlerinizle çelişiyor. Oyuncular karşılıklı birer hamle yapmadan oyun başlamış sayılmıyor. Bu çok ciddi bir çelişki değil mi? ”
 
Genç hakemimizin iletisinde dile getirdiği oyunun ne zaman başlamış kabul edileceğine yönelik resmi yorum maddesini aradım buldum. Evet, bir yıl önceki ‘Oyun Başladı mı?’ diye sorduğum makalede ileri sürülen savın dayanağıyla bu yorum ciddi biçimde çelişiyor. Ancak yeniden ve ısrarla belirtmeliyim ki, çelişki, ileri sürdüğüm sav ve dayanağında değildir. Resmi yoruma katılmadığım gibi orada ele alınanın konumuzla da hiç ama hiç ilişkisi yoktur. İlgili maddeye ve resmi yoruma bir göz atalım:
 
Madde 5.2.3: Her iki oyuncunun da birer hamle yapmış olması koşuluyla iki taraf oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun derhal sona erer.
 
Resmi yorum: Yeni düzenleme ile oyun sırasında beraberlikte anlaşabilecekleri ifadesinde, oyunun ne zaman başlamış kabul edileceği netleştirilmiştir. Karşılıklı en az birer hamle yapılmadığında oyun rating hesaplamasına alınmadığı gibi, oyun başlamış da sayılmayarak anlaşmalı beraberliklere izin verilmez. Karşılıklı birer hamle yapılmadığında "oyun sırasında" kabul edilmediğine göre, oyundan önce beraberlikte anlaşılması söz konusudur. Spor branşlarında tarafların maçtan önce skor üzerine anlaşması şike olarak kabul edilir.
 
İleri sürülen yorumun kastını aşan bir yaklaşımla ele alındığını söyleyebilirim. Madde 5.2.3 anlaşmalı beraberliğin koşulunu ve sonucu anlatır. Madde özünde oyunun ne zaman başlamış kabul edileceğine ilişkin açık bir anlatım olmamasına karşın, yorumun başlangıç cümlesi oyunun ne zaman başlamış kabul edileceğine yöneliktir. Kural maddesinin mantığında gizli ve satır arası okunarak bu yönde elde edilecek bir bilgi yoktur. Madde tamamen anlaşmalı beraberliğin koşulu ve sonucuna yöneliktir. Bu madde için bir yorum yapmaya da gerek yoktur aslında, madde o kadar açık ele alınmış ki, ancak bir açıklama yapılabilir belki.
  • Oyuncular karşılıklı birer hamle yaptıktan sonra anlaşmaya vararak beraberlik yapabilirler. Bu doğru.
  • Bir doğru daha var: Karşılıklı birer hamle yapılmamış oyunlar kuvvet puanı hesaplamalarına alınmıyor. Çok mantıklı. (Bu kuralın asıl anlatımı şöyle: Oynanmamış oyunlar kuvvet puanı hesaplamalarına alınmaz.)
  • Karşılıklı birer hamle yapılmamışsa yapılan anlaşmalı beraberliğin kabul edilmemesi de doğrudur. Buna başka bir isim atfediliyor çünkü.
  • Olayın ‘oyun sırasında’ gerçekleşmemiş olduğu, bu görüşten yola çıkarak oyunun başlamamış olduğu çıkarımı yanlıştır.
Neden mi?
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu ilk hamlesini yaptıktan sonra rakibine beraberlik önerse, rakip oyuncu da bu öneriyi kabul etse hiç şüphesiz ki bu beraberlik kabul edilmemelidir. Örneğimiz madde 5.2.3’ün mantığına ve ruhuna uygundur. Çünkü siyah taşlarla oynayan oyuncu hamle yapmamıştır henüz.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu hamle yaptığına göre hakem satranç saatini çalıştırmıştır. Oyun başlamıştır ki oyuncu hamle yapmıştır. ‘Oyun sırasında’ kavramı geçerlidir artık. Oyun sırasında olunmasına karşın anlaşmalı beraberlik kabul edilmemiştir.
 
Masaya oturmadan önce oyunun sonucu üzerinde anlaşmaya varmak suçtur. Her iki oyuncunun da birer hamle yapmış olma zorunluluğunun getirilmiş olması, masada yapılan anlaşmalı beraberliği suç oluşumunun dışına çıkarmak içindir. Birer hamle yapılmamış olsa bile oyun başlamıştır, artık ‘oyun sırasında’ kavramı geçerlidir. O nedenle de yarışma kuralları uygulanabilmektedir.
 
Şimdi bir yıl önce ileri sürdüğüm savın dayanağına yeniden dönebilirim. O yazıda, madde 6.6 uyarınca, hakemin beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saatini çalıştırmasıyla oyunun başladığını ileri sürmüştüm.
Madde 6.6’da “oyunun başlangıcı için belirtilen saatte, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saati çalıştırılır” denilmektedir. Bu tanımlamaya göre, satranç saati çalıştırıldığında oyunun başlatıldığı anlaşılmalıdır. Oyun başlamışsa artık yarışma kuralları uygulanabilecektir.
 
Görüyoruz ki, genç kuşak hakemimizin yönelttiği soruda dile getirdiği çelişki, kastını aşan resmi yorumdadır.

Öyleyse yeniden söyleyebiliriz:

Oyun, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun saatinin çalıştırılmasıyla başlar.
 
28 Nisan 2018  
 
IA&IO Tahsin AKTAR


  


Yorumlar - Yorum Yaz