• Favorilere Ekle





Hareketli Kaleyle Rok Nasıl Yapılır?

Hareketli Kaleyle Rok Nasıl Yapılır?

"Hakem yeterli deneyime mi sahip değildi de..."
 
 2019 Avrupa Bireysel Kadınlar Satranç Şampiyonasında ilginç bir durum yaşanmıştı. Bu yazıyı yayınlamak için de şampiyonanın bitmesi beklendi.
Beyaz taşlarla oynayan oyuncu, a1’de bulunan kalesiyle 14. Kb1 … oynadıktan sonra 16. Ka1 … hamlesiyle oyuna devam ediyor, ardından da 24. O-O-O … hamlesini yapıyordu. Dikkat edilirse on dördüncü hamlede hareket eden kale taşıyla on hamle sonra rok yapılıyordu. Bu durum, canlı yayının yirmi dördüncü hamlede kesilmesiyle fark ediliyordu. Yayını sağlayan yazılım hareket eden kaleyle rok yapılmasına izin vermiyordu çünkü. Ancak, masada oyun devam ediyordu. Belli ki oyuncular bu kalenin daha önce hamle yaptığını unutmuştu. Hiç kimse bu hatayı görmemişti. Hakemler bile!
 
Siyah taşlarla oynayan oyuncu veya hakemler bu durumu fark etmiş olsaydı, sonrasında oyunun gelişimine göre, siyah taşlarla oynayan oyuncu oyunu kazanacaktı.  Ama sonra ne mi oldu? Beyaz taşlarla oynayan oyuncu 60 hamle sonra oyunu kazandı. Olanaksız olan gerçekleşmişti.
 
Ders gibi bir durum. Öyleyse bu durumu çözümleyelim, nasıl bir ders çıkarılabilir bir görelim.
 
Sosyal medya var ya…
İlginç olan da, bu durumun sosyal medyada paylaşılmasıyla duyuluyor ve öğreniliyor olmasıydı. Konu sosyal medyada ele alındığında birçok görüş doğdu. Benzer durumların kimi oyuncuların da başına geldiği oyuncuların anılarından öğrenildi.
Yapılan yorumlar çözümleyeceğimiz duruma yeni ders konuları ekliyordu.
  • “Rok hamlesi üzerinden hamle geçtikten sonra artık kimse oyuna karışamaz. Oyun öyle devam eder.”
  • “Kimse oyuna karışamaz. Bunu bildirmek oyuncuların işidir.”
  • “Hakemler rok hamlesini görseler dahi beklemelidir. Sonraki hamlede pozisyon düzelmezse oyun beraberlikle bitirilmelidir.”
  • “Hakem oyunu durdurup kuraldışı hamleyi işaret ederse tarafsızlığını yitirir. Oluşan durumu siyah oyuncu bildirmelidir.”
  • “Böyle bir rok hamlesi yapılamaz. Hakem müdahale edebilir.”
  • “Maç böyle bitmemeli. Oyun bittikten sonra fark edilirse maç tekrarlanmalı.”
  • “Kuraldışı hamle olmaz, hatalı rok düzeltilir o kadar.”
Bu görüşlerin biri hariç hepsi yanlıştı tabi ki. Her zaman olduğu gibi bu durumu şakayla karışık ele alanlar da yok değildi.
 
Oyun bitti !
Oyun, bu şekilde de olsa, beyaz taşlarla oynayan oyuncunun kazancıyla bitmişti. Bu sonuç üzerine söylenecek bir söz yoktur. Kuralların beşinci maddesine göre biten bir oyun için, geçmişe yönelik ileri sürülen savlar dikkate alınmaz. Notasyon kağıtlarının imzalanması ve hatta bayrağın düşmesinin bile bir anlamının olmadığı bilinir. Oyun bitti !
 
Olası çözümlemeler
Çözümleme, oyun sırasında bu durumun fark edilmesi üzerine olacaktır.
  • Masadaki oyunculardan biri oluşan durumu oyun sırasında hakeme bildirdiğinde hakem oyuna karışmalıdır.
  • Notasyon kağıdı esas alınarak, madde 11.11’e göre oyuncuların da desteğiyle, ileri sürülen savın varlığı çözümleme masasında hakem tarafından görülmelidir.
  • Sonrasında da maddeler 7.5.1 ve 7.5.5’e göre uygulama yapılmalıdır.
        Hakemler oyuna eğlenmek için bakmamalıdır

Hakemler masalardaki oyunları izlemelidir. İzleme süreci bir oyuncu gözüyle gelişmemelidir. Hakemler oyuna öğrenmek, eğlenmek için bakmamalıdır. Yani oyunlar oyun sırasında hakem tarafından bu yönüyle çözümlenmemelidir! Masalara oyunun gelişimini, durumunu gözlemek için tepki göstermeden, karışmadan bakılmalıdır. Bu iki ‘bakma-izleme’ eylemi yönünden ortaya çıkan ayrıntı çok önemlidir.
 
Hakemlerin masalardaki denetimleri sırasında; hamlelerin oyuncular tarafından notasyon kağıdına doğru olarak kaydedilmesi sağlanırken, satranç saatinin doğru çalıştığı ve kullanılan/kalan süreler kontrol edilirken, oynanan oyunlar hakkında da bir fikir oluşturmaları beklenir. Bu bir gerekliliktir ve görevdir. Hakem eğitimlerinde bu hep anlatılır.  
 
Böyle olunca masada oluşan bu durumun denetimler sırasında hakem tarafından oyun sırasında görülmesi beklenirdi. O sırada hamleler de henüz ilerlememişti. Hakemin oyun sırasında oluşan bu durumu saptamasıyla da, oyuncular tarafından ileri sürülen savda olduğu gibi, geçersiz hamleye ilişkin işlemler sürdürülmeliydi.
 
Hakem oyuna karışabilir mi?
Hakemin madde 12.6’nın birinci hükmüne göre, geçersiz hamleden dolayı oyunun her hangi bir yerinde oyuna karışabileceği asla unutulmamalıdır. (Bu, bütün oyun tempolarında, hızlı satranç ve yıldırım dahil böyledir.)
 
Olayımızda çarpıcı yanlar da vardır.
Oyun sırasında madde 11.2.3.3’e göre oyun salonuna giriş izni bulunan birisi (hakemler, antrenörler, teknik görevliler…) bu kuraldışı durumu gördüğünde hakeme bildirebilir. Madde 12.7 bunun için uygunluk da belirtir. Ancak bu bildirimi değerlendirip değerlendirmemek hakemin anlayışına bağlıdır. Hakem böyle bir durumdan haberdar edilince, belki de, bir inceleme yapmalıdır. Buraya kadar olan gelişmeden anlaşılıyor ki bir formasyon eksikliği de var ortada. Eğitim şart öyleyse. (Önümüzdeki yeni yazının konusu da başlığı da kendiliğinden ortaya çıkıyor böyle olunca. ‘Eğitim Şart’)
 
Unutmamamız gereken teknik bir durum da var ortada. Canlı yayın, yapılan bu geçersiz hamle sonunda durmuştu. Yayını sağlayan yazılım hareket eden kaleyle rok yapılmasına izin vermiyordu. Canlı yayın rejisi yayının neden donduğunu mutlaka ki inceleyecekti. Bu bildiğimiz bir şeydir. Masada görev yapan hakemin izniyle ve gerektiğinde desteğiyle kesintinin nedeni oyuna karışmadan incelenir. Bunu biliriz. Hep böyle yapılır.
 
Bu noktada akla yanıtını veremediğim bazı sorular gelmektedir:
  • Canlı yayın rejisinin yayının düzeltilmesi için hakemle yaptığı iletişim sonunda, hakemin durumdan haberdar olmaması olanaklı mıdır?
  • Canlı yayın rejisi bu incelemeyi yapmamış mıdır yoksa?
  • İnceleme yapıldıysa, hakemden izin alınmadan mı yapılmıştır da hakem bu durumdan haberdar olmamıştır?
  • Canlı yayın o masada devam etmediğine göre, inceleme yapıldıysa da, gerekli düzeltme yapılmayarak duruma karışılmamış mıdır?
  • Masada görev yapan hakem yeterli deneyime mi sahip değildi de, olanaksız olan şey gerçekleşmiştir?
 
26 Nisan 2019
 
IA&IO Tahsin AKTAR

Yorumlar - Yorum Yaz