• Favorilere Ekle





İtiraz Karar ve Yanılgı

İtiraz, Karar ve Yanılgı

Karar verilirken salt kuralların uygulanması beklenir. Hakem bu kararında yanılmıştı.

 Siyah taşlarla oynayan oyuncu geçersiz bir hamle yapar. Hakem gerekli uygulamayı yerine getirir. Sonra, aynı oyuncu bir kez daha geçersiz hamle yapar. Bu kez hakem kuralı uygulamak yerine hamlenin düzeltilerek oyuna devam edilmesini sağlar. Oyunu da bu oyuncu kazanır. (0-1)

Beyaz taşlarla oynayan oyuncunun antrenörü oyun sırasında gelişen olayları oyuncusundan öğrendiğinde yaşananları başhakeme iletir. Rakibin ikinci kez geçersiz hamle yapmasından dolayı oyunu kaybetmesi gerektiğini söyler. Başhakem “Oyun mat ile bitmiş. Bu aşamada yapılabilecek bir şey yok.” diyerek başvuruyu değerlendirmeye almaz.
 
Başvuru itiraz kuruluna taşınır. İtiraz kurulu: “Çocuk yaştaki oyuncular böyle hatalar yapabiliyor. Hakem bu anlayışla oyunu devam ettirmiş” der. Kararı da ikinci kez geçersiz hamlenin gerçekleşmiş olmasından dolayı siyah taşlarla oynayan oyuncuya kayıp vererek oluşturur. (1-0) Hakemin kararı bozulur.
 
Konu başlığı itiraz ve karar üzerine olmakla birlikte örnek olay senaryosunda itiraz kurulunun kararı üzerinde bir değerlendirme yapılmayacaktır. Konumuz bu değildir. Değerlendirme, uygulamanın gelişme süreci üzerine, ‘yanılgı’ üzerine olacaktır.
 
Hakemin uygulaması
Hakem, ilk kez oluşan geçersiz hamle için, kuralı uygulamıştı. İkinci kez kuralı uygulamamasını, itiraz kurulu, “Çocuk yaştaki oyuncular böyle hatalar yapabiliyor. Hakem bu anlayışla oyunun devam ettirmiş.” şeklinde açıklamıştı.
 
Hakemin, aslında, geçersiz hamle karşısında kuralın nasıl uygulanacağını bildiği itiraz kuruluna yaptığı açıklamadan anlaşılmaktadır. Hiçbir kural maddesi çocuklara, yaşlılara, yetişkinlere, kadınlara göre yorumlanarak uygulanamaz. Satranç Kurallarının hiçbir yerinde böyle bir, pozitif de olsa, ayrımın yapılabileceğine yer verilmemiştir.
 
Yapılması gerekenler nelerdi?
  • Oyuncunun, ikinci kez geçersiz hamle oluştuğu için, madde 7.5.3’e göre oyunu kaybetmesi gerekecekti.
  • Örnek olay senaryosunda, hakemin ikinci kez geçersiz hamle uygulaması yapması yerine hamlenin düzeltilerek oyuna devam edilmesi kararına, rakip oyuncu o sırada itiraz etseydi bu aşamalara gelinmezdi hiç kuşkusuz.
  • Başhakem antrenörün yaptığı başvuruyu değerlendirmeye alabilirdi. Madde 8.7’ye göre başhakem bunu yapabilirdi. Yapmadı. Neden değerlendirmeye almadığı konusunda yine aynı kuralın özünden hareketle başhakemi yargılamak da yanlış olacaktır.
  • Oyunun tamamlanan ikinci geçersiz hamleden dolayı bitmesi gerektiği anlayışından hareket edilse de (yarışma kurallarına göre oyun o anda bitmiştir artık) ama oyun kurallarının 5. maddesinde anılan ‘oyunu derhal bitiren’ durumlardan birinin oluşmadığını da unutmamak gerekir.
Uygulama
  • Uygulamaya ilişkin yapılacak eleştiri ve yorumların ‘göreceli’ olacağını başlangıçta vurgulamak gerekir.
  • Başhakemin, oyunun mat ile sonuçlanmış olduğunu, bu aşamadan sonra yapılabilecek bir şeyin olmadığını dile getirmesini, madde 5.1.1 uyarınca oyunun o anda derhal sona erdiğini düşündüğü anlaşılıyor.
  • Böyle olunca da geçmişe yönelik bir değerlendirme yapılmaması da ilkesel olarak doğru olacaktır. Ancak, örnek olayda, oyun sırasında geçmişte oluşan ve hakem tarafından müdahale edilen bir durum vardır. Bu müdahale, üstelik yanlış bir uygulamayla ve bir hakem hatası olarak sonuçlanmıştır.
  • Başhakem bu durumda başvuruyu değerlendirmeye alabilirdi.
  • Yapılacak inceme ve değerlendirme sonunda, başvuruda öne sürülen savın gerçek olduğunun saptaması durumunda, masadaki hakemin kararı düzeltilebilirdi.
  • İtiraz kurulunun, bu temel ilkeden hareketle, maç sırasında hakemin müdahale ederek uygulama yaptığı öne alınarak itirazı değerlendirdiği, hakemin hatalı kararını da bu yönde bozduğu anlaşılmaktadır.
Uyarı
Masada hakemin müdahil olmadığı, hatalı veya doğru bir uygulama yapılmadığı durumda: Başhakemin, (doğal olanı itiraz kurulunun da) oyun 5. maddede değinilen biçimde bittikten sonra, geçmişe yönelik bir olay üzerine yeniden değerlendirme yapması beklenmez.
 
Öneri
Oyuncular, masadaki uygulamalara göre, hakemin otoritesi karşısında sessiz kalabilmektedir. Hele ki çocuk yaştaki oyuncular bu durumu sıklıkla yaşarlar. Oyunculara haklarını aramaları, olası itiraz durumunda yapabilecekleri işlemlerin yol ve yöntemlerinin eğitim süreçlerinde öğretilmesi yararlı olacaktır.
 
DİKKAT İNSANA ATTİR. YANILGI İSE ZAMANA. GEOTHE
 
10 Eylül 2017

IA&IO Tahsin AKTAR                


Yorumlar - Yorum Yaz