Hızlıoyun Bitiş Uygulaması
Yönergeler III
Hızlıoyun Bitiş ve Süre Artırımı Olmayan Oyunlar Yönergesi
‘Hızlıoyun Bitişi’ oyunun, bir aşamasından sonra, oyuncunun istemi üzerine hakem tarafından beraberlik sonucuyla bitirilmesi uygulamasıdır. ‘Giyotin’, sözlük anlamı hiç iç açıcı olmasa da ilk uygulamaya başlandığında bir dönem satranç dilinde de yer aldı. Ancak, sonraları Hızlıoyun Bitişi denildi. Bu uygulamada hakem oyuna karışarak oyunun içine giriyor ve sonucu belirliyor.
Turnuvalar, bir zamanlar ‘ajurne’ kurallarıyla oynanıyordu. Belirlenen sürede oyun bitmemişse, oyuncular başka bir gün buluşarak kaldıkları yerden devam ediyorlardı. Oyun bitinceye kadar da oynuyorlardı. Bu yöntem turnuva programını uzatıyor, yeni süreler gerekiyordu. Ama takvim her zaman buna uygun değildi. Kural koyucu bir çırpıda buna çözüm buldu, Giyotin/Hızlıoyun Bitiş yöntemi uygulanmaya başlandı, ana kurallar içerisinde yer aldı. Şimdilerde Hızlıoyun Bitiş yöntemi turnuvalarda tercih edilmiyor. Ana kurallar içerisinden çıkarılarak yönergeler kapsamında da olsa kurallar içinde yer almaya devam ediyor. Elektronik satranç saatiyle eklemeli tempo kullanılarak oyunlar uygun sürelerde tamamlanıyor artık.
1. ‘Hızlıoyun Bitişi’, bir oyunda kalan tüm hamlelerin belirli bir süre içerisinde tamamlanması gereken aşamadır.
2.1. Hızlıoyun Bitişi dahil, bir etkinlikte kullanılacağı önceden duyurulmuşsa oyunun son devresiyle ilgili aşağıdaki yönergeler uygulanacaktır:
Hızlıoyun Bitişi ve buna bağlı uygulamalar bir etkinlikte uygulanacaksa, buna yarışmanın yönergesinde yer verilmesi gerekecektir.
2.2. Bu kurallar süre artırımı olmayan standart satranç ve hızlı satranç oyunları için geçerlidir. Yıldırım oyunlarda geçerli değildir.
Bu kurallar, eklemeli tempoyla oynanan standart satranç ve hızlı satranç etkinliklerinde geçerli değildir. Hangi tempoda olursa olsun Yıldırım oyunlarda da uygulanmaz.
3.1. Her iki bayrak da düşmüşse ve hangi bayrağın önce düştüğünü belirlemek olanaklı değilse:
Dijital/elektronik satranç saatlerinde her iki bayrağın da düşmesi (kurulumda bir eksik/yanlış adım yapılmamışsa) teknik olarak engellenmiştir. Mekanik/analog satranç saatlerinde karşılaşılabilecek bu durumda yapılması gerekenler şöyle sıralanıyor:
3.1.1. Bu, oyunun son devresi dışında herhangi bir devresinde oluşursa oyun devam edecektir.
Oyun süre ve hamle sayıları olarak belli sınırlamalarla oynanıyorsa (örneğin 90 dakika için 40 hamle ve kalan hamleler için 1 saat), bu durumun ilk devrede (örneğe göre 90 dakika ve 40 hamlenin oynandığı devrede) gerçekleşmesi durumunda oyun bu şekilde devam edecektir.
3.1.2. Oyunun kalan tüm hamlelerinin olduğu bir devrede oluşursa oyun berabere biter.
Bu durum sonraki devrede (örneğe göre kalan hamlelerin oynandığı devrede) gerçekleşmesi durumunda oyun berabere bitecektir.
4. Saatinde 2 dakikadan az zamanı kalan hamledeki oyuncu, her iki tarafa uygulanmak üzere 5 saniye eklemeli oyun isteminde bulunabilir. Bu istem, berabere önerisi anlamına da gelir. Öneri reddedilir ve hakem istemi onaylarsa, rakip oyuncuya 2 dakika eklenir. Ardından oyun 5 saniye eklemeli olarak devam eder.
Hızlıoyun Bitiş kuralının ilk uygulamaya başlandığı dönemden sonra yapılan en önemli değişiklik bu maddeyle gerçekleştirilmiştir. Etkinliğin temposunda kurala göre süre artırımı uygulanmasa da, eğer dijital/elektronik satranç saatleri o etkinlikte kullanılıyorsa, uygulanabilecek olan bu kural maddesi, oyuncular ve hakemler için daha uygun bir seçenek olmuştur.
Saatinde 2 dakikadan az süresi kalan ve hamle sırası kendisinde olan oyuncu, bu aşamadan sonra oyunun ‘eklemeli tempo’ ile oynanmasını hakemden isteyebilecektir. Henüz tam olarak 2 dakikası veya daha fazla süresi olan oyuncu böyle bir istemde bulunamayacaktır. Hakem, böyle bir durumda, oyuncuya “Böyle bir istemde bulunamazsınız.” benzeri bir yanıt vererek oyunu kaldığı yerden devamını sağlayacaktır. Herhangi bir yaptırım da uygulamayacaktır.
Bu istem aynı zamanda rakibe bir ‘beraberlik’ önerisidir de. Rakip oyuncu bunu bir öneri olarak değerlendirir beraberliği kabul ederse oyun ana kurallar madde 5.2.3’te olduğu gibi berabere bitecektir. Bu durumda oyun derhal sona erer. Bu, oyuncunun saatindeki süresinden dolayı hakem istemde bulunamayacağını söylese bile böyledir.
Rakip oyuncu bunu bir öneri olarak değerlendirmez ve hakem, istemi onaylarsa satranç saatinin kurulumunda her iki oyuncuya da 5 saniye ekleme uygulayarak oyuna kaldığı yerden devam ettirir. Bu aşamadan sonra artık ana kurallar madde 6.4’e uygun hareket edilir.
Hakem oyuncunun bu istemini onaylamıyorsa açıklayabileceği çok güçlü gerekçesi olmalıdır. Bu durumda oyun kaldığı yerden devam eder.
5. Madde 4 geçerli değilse; hamle sırasında olan oyuncunun saatinde 2 dakikadan az zaman kalmışsa, bayrağı düşmeden önce bir beraberlik savında bulunabilir.
Etkinlikte bu kuralların 4. maddesi uygulanmıyorsa ya da hakem oyuncunun 4. madde kapsamında istemini onaylamamışsa, saatinde 2 dakikadan az süresi kalan ve hamle sırası kendisinde olan oyuncu, bayrağı düşmeden önce hakemden beraberlik savında bulunma hakkına sahip olacaktır.
Hakemi çağıracak ve satranç saatini durdurabilecektir (madde 6.12.2).
Hakeme başvurarak istemini dile getirmek için oyuncunun satranç saatini durdurma hakkı vardır.
Rakibinin normal yollarla kazanamayacağı ve / veya rakibinin normal yollarla kazanmak için hiçbir çaba göstermediği savını öne sürebilir:
Hakeme yapılan bu başvuruyla ortaya çıkan beraberlik istemi yine rakibe yapılmış bir beraberlik önerisi de sayılabilecektir. Rakip bunu bir öneri olarak değerlendirip beraberliği kabul ederse, yine ana kurallar madde 5.2.3’te olduğu gibi, oyun berabere bitecektir. Bu durumda oyun derhal sona erer.
Rakip bunu bir öneri olarak değerlendirmezse, oyuncunun ortaya koyduğu savın gerçekliği konusunda hakem bir karar verecektir.
5.1. Hakem, rakibin oyunu normal yollarla kazanamayacağını veya oyunu normal yollarla kazanmak için hiçbir çaba göstermediği savını kabul ederse, oyunu berabere ilan edecektir. Aksi durumda kararını erteleyecek veya öne sürülen savı reddedecektir.
Hakem, yapılan başvuruda oyuncunun öne sürdüğü sava göre; ortaya çıkan konumu da dikkate alarak, rakibin kazanamayacağına inanarak bir sonuca varırsa son kararını vererek oyunu berabere sonucuyla bitirecektir. Diğer yandan kuralın dilinde yer verildiği şekliyle, rakibin kazanmak için çaba göstermediğine karar verebilmek için oyunun o aşamaya gelinceye kadar hakem tarafından gözlenmiş olması gerekir. Bu yönüyle bir kanısı varsa, buna inanır ve bir sonuca varırsa son kararını vererek oyunu berabere sonucuyla bitirecektir.
Anlatımda yer verilen koşullara dikkat ederek, hakem, ortaya konulan savın geçerli olmadığına hükmediyorsa, oyuncunun beraberlik istemini bir duraksamaya yol açmadan reddetmekte güçlük çekmemelidir. Ancak bu yönde yeterli bir kanıya varamamışsa veya kalan sürede oyunculardan birinin kazanabilmesine olanak tanımak için son kararını daha sonra vermek üzere kararını erteleyebilecektir.
5.2. Hakem eğer kararını ertelemişse, rakibe 2 dakika süre ekleyebilir ve oyun, olanaklıysa, bir hakemin gözetiminde devam eder.
Hakem kararını ertelemişse rakibe 2 dakika süre ekleyip eklememek, göreceli olarak ona bırakılmıştır. Rakibin süresi fazlaysa 2 dakika süre eklemek çok anlamlı olmayacaktır. Ya da her iki oyuncu için de zaman azsa rakibe 2 dakika süre eklemek bu kez rakip için çok avantajlı olacaktır. Burada oyuncuların durumdan emin olarak hakeme başvurmaları yeğlenmiştir. Hakemi aldatmaya, olası zaaflarından yararlanmaya yönelik olarak ortada olmayan beraberlik istemlerinin önüne geçilmeye çalışılmıştır. Bir hakem, eğer olanaklıysa, bu uygulamadan sonra oyunu sonuna kadar izlemelidir.
Hakem, oyunun en son sonucunu daha sonra veya bayraklardan biri düştükten sonra olabildiğince çabuk ilan edecektir.
Kararını erteleyen hakem son kararını, kalan sürenin bir anında beraberliği onayladığı yönünde bir karar verebileceği gibi, oyunculardan birinin bayrağı düştükten sonra da beraberliği onayladığı ya da onaylamadığı yönünde karar verebilecektir. Oyun bu sürede ana kuralların 5. maddesine göre bitmişse, oyun derhal sona erdiği için, bu sonuç geçerli olacaktır.
Bayrağı düşen oyuncunun rakibinin normal yollarla kazanamayacağını veya normal yollarla kazanmak için yeterli çaba göstermediğine karar verirse, oyunu berabere ilan edecektir.
Bu maddedeki kuralın dili iyi okunursa, her iki oyuncu için de bayrağın düşmesi durumu ele alınmıştır. Hakem kuralda ileri sürülen koşulu gözeterek yeterli bir kanıya varmışsa, bir bayrağın düşmüş olmasının beraberlik yönünde vereceği kararında bir önemi yoktur.
5.3. Hakem öne sürülen savı reddetmişse, rakibe 2 dakika süre ekleyecektir.
Bu kuralların 5.maddesindeki gibi öne sürülen savı reddeden hakemin rakibe 2 dakika süre eklemeyi önceliğine alıp almama yönünde bir seçeneği yoktur. Bu süreyi rakibe ekleyerek oyunun kaldığı yerden devam edilmesini sağlayacaktır. Kararını net ve anlaşılır sözcüklerle oyunculara bildirmelidir.
6. Oyun bir hakem gözetiminde değilse aşağıdakiler geçerli olacaktır:
Olası durumda oyun hakemlerin sayısal yetersizliğiyle devam ederken Hızlıoyun Bitiş uygulamasının nasıl olacağına yer verilmektedir.
6.1. Bir oyuncu, saatinde 2 dakikadan az süresi kaldığında ve bayrağı düşmeden önce berabere savı ileri sürebilir. Bu, oyunu bitirir. Oyuncunun savı şu temellere dayanacaktır:
Hakeme başvurarak beraberlik istemini ortaya koyamayan oyuncunun, oyunun bittiğini söyleyebilmesi için olması gerekenler:
6.1.1. Rakibinin normal yollarla kazanamayacağı ve / veya
6.1.2. Rakibinin normal yollarla kazanmak için hiçbir çaba göstermediği.
6.1.1'de oyuncu son konumu yazmalı ve rakibi de bunu doğrulamalıdır.
6.1.2'de oyuncu son konumu yazmalı ve son konuma dek tutulmuş ve oyun kesilmeden önce tamamlanmış olan notasyon kağıdını teslim etmelidir. Rakip hem son konumu, hem de notasyon kağıdını doğrulamalıdır.
Rakibin konumu ve notasyon kağıdındaki verileri kabul ediyor olmasını notasyon kağıdını imzalamış olması olarak kabul edilir.
6.2. Sav, vereceği karar son karar olacak olan bir hakeme iletilecektir.
Sıralanan koşulların yerine getirilmiş olduğunu öne süren oyuncu satranç salonunda bir hakeme bu durumu bildirerek notasyon kağıtlarını teslim edecektir.
Hakemin son kararı verecek olması, hızlıoyun bitiş kuralları kapsamında verilen kararlara itiraz edilemeyeceği, kararların, varsa, itiraz kuruluna taşınamayacağı anlamını taşır.
Hakemin son kararı verecek olması, hızlıoyun bitiş kuralları kapsamında verilen kararlara itiraz edilemeyeceği, kararların, varsa, itiraz kuruluna taşınamayacağı anlamını taşır.
26 Mart 2021
IA&IO Tahsin AKTAR
İlgili Kaynak
FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)
Yönergeler III Hızlıoyun Bitiş ve Süre Artırımı Olmayan Oyunlar Yönergesi
Yorumlar - Yorum Yaz
