Tur Sayıları Neden Önemli?
Yarışmalarda Tur Sayıları Neden Önemli?
‘Ders notları’
2021 Türkiye Küçükler ve Yıldızlar Satranç Şampiyonalarında bazı yaş gruplarında yeğlenen tur sayılarıyla son sıralamayı anlamlandırmanın güç olduğunu son yazımda belirtmiş, sergilenen yaklaşımı eleştirmiştim.Yazıda, yarışmanın sonuç verilerine göre bir değerlendirme yapılmıştı. Bu bir ‘çözümlemeydi’. Yarışmadan önce hesap kitap yaparak, bir benzetime dayalı planlama yapılırsa bunun adı başka bir şey olacaktı.
Yazının yayınlanmasının ardından dostlarımız sosyal medya üzerinden beğenilerini, saptamalarını ve eleştirilerini iletti. Yaptığım eleştiriyi haksız gören bazı dostlarımla telefonla görüşerek yazının ana teması üzerinde söyleştik.
Eleştiriler
Bu kez, dile getirilen görüş ve eleştirilere yer vermek amaçlanmamakla birlikte, konu üzerine temel bilgilerle işin aslı sunulacak, ilgilenenlere seslenilecektir. ‘Bu bir ders notudur’.
Bir eleştiride yeğlenen tur sayılarının 2n formülüyle ele alınan değerler olduğu, eşitlik bozma yöntemlerinin ECU ve FIDE tarafından da kullanıldığı söyleniyordu. (Bazı mobil cihazlarda '2n' biçiminde görünmektedir. Uyumluluk sorunu. '2 üzeri n')
Bir diğerinde, asıl eleştiri noktasına eğilmeden, organizasyonun ne denli başarılı olduğu, yazıda buna hiç değinilmediği, Kovit 19 nedeniyle etkinliğe katılanların sağlığına ne denli önem verdikleri söyleniyordu.
Bir başka eleştiride de İsviçre Sistemi Eşlendirme ilkelerini bilmediğime dem vurularak, sistemin en az tur ile birinciyi belirlemeye yönelik olduğu, yarışmada da buna dikkat edildiği belirtiliyordu.
“Sorunun kaynağı yapılanın bir ‘Türkiye Şampiyonası’ mı yoksa açık bir turnuva mı olduğunun farkında olmamaktır.” Bir dostumuzun bu yaklaşımı en doğru saptamaydı.
2n konusunda yöneltilen teknik bir soruya aydınlatmaya yönelik olarak yanıt da verildi.
Öngörü
Planlamada ortaya çıkan tur sayılarını yeğlemenin adının ‘deneyimsizlik mi’ yoksa ‘öngörüsüzlük mü’ olduğuna da karar veremediğimi belirtmiştim. Bu kez görmeye çalışalım bakalım, bunun adı neymiş.
Geçmişe de bir bakmakta yarar var. Çünkü yıllardır aynı konuda eleştirilerimi sürdürüyorum. 2019 Küçükler ve Yıldızlar Satranç Şampiyonaları için yönergeler yayınlandığında gruplarda oyunların 9 tur oynanacağı belirtilmişti. Bir süre sonra yarışmanın gün sayısı 1 gün artırıldı ve program güncellendi, oyunların 11 tur oynanacağı duyuruldu. Satranç ailesinin ısrarlı istemi mi yoksa yapılan hesaplarla ortaya çıkan bir öngörü sonunda mı bu karar alınmıştı?
Ama öyle olmadı. Yarışma öncesi tur sayıları azaltıldı: Oyunlar bazı yaş gruplarında 9, bazılarında 7 tur oynandı. Sadece 13 yaş genel grupta oyunlar 11 tur oynandı. Yarışma bittikten sonra “Hani 11 Tur Oynayacaktık?” diye sormuştum. Bu nasıl bir öngörüydü?
Mantık ve yaklaşım
Aynı mantık ve yaklaşım bu yıl da sergilendi. Yarışmaların yönergesi yayınlandığında oyunların 7 tur oynanacağı duyurulmuştu. Kovit 19’un ağır etkilerinden kaçınmak için alınan önlemlere az sayıda tur oynanması da eklenmişti. Bu anlaşılırdı. Bunun iyi bir seçim olduğunu, 90’+30” oyun temposu yerine 60’+30” oyun temposunun yeğlenmiş olmasının daha doğru olabileceğini de o sıra değerlendirmiştim.
Bunlar doğru açıklanabilir, doğru anlatılabilirse elbette anlaşılabilir olacaktı. Sonra ne oldu? Teknik toplantı öncesinde bazı yaş gruplarında oyunların 9 tur oynanacağı açıklandı. Ne olmuştu da bazı yaş gruplarında oyunların 9 tur oynanmasına sonradan karar verilmişti? Beklenenden çok daha fazla katılım mı olmuştu da bu düzenleme yapılmıştı? Bu soruya hâlâ ‘teknik ve doğru’ bir yanıt bulamadığımı belirtmeliyim.
Tur sayıları artırılınca anlaşıldı ki başlangıçta öne alınan Kovit 19 önlemlerinden ‘tur sayısı etmeni’ çıkarılmıştı.
Eş puanlı oyunculardan arındırılmış yarışma sonuçlarının oluşması gerektiği sıklıkla dile getirilir. Özellikle yarışma sonunda eş puanla oluşan birincilik derecesi çok kabul edilebilir bir durum değildir. Önceki bir turda birbiriyle oynamış ama yarışma sonunda bu oyuncular eş puanla yarışmayı tamamlamış olsaydı bu durum yapılan çözümlemede örneklemenin dışında kalacaktı.
Artan oyuncu sayısı karşısında tur sayısının artırılması sıklıkla önerilir. Bu başka bir değerlendirmenin konusu olmakla birlikte bir kez daha açıktan söylüyorum: “Artan oyuncu sayısı karşısında, tur sayısının yetersizliğinden dolayı ortaya çıkabilecek sorunlar salt tur sayısını artırmakla giderilemeyecektir.”
Neden önemli?
İsviçre Sistemi Eşlendirme kurallarının uygulandığı yarışmalarda oyuncu sayısıyla tur sayısı arasında anlamlı bir ilişkinin olması gerekir. Bu önemlidir. Yarışma sonunda ‘derece sıralaması’ (madalya sırası) ve ‘yeterlik listesi’ (örneğin ulusal oyuncu havuzu) oluşturulacaksa bu daha da önemlidir.
Yeğlenecek tur sayısı, yarışma sonunda çok sayıda oyuncunun eş puanla yarışmayı bitirmesine engel olmalıdır. 23 Nisan çocuk şenliği turnuvası yapıyorsanız, az sayıda tur oynanacak bir programın uygulanması elbette anlaşılabilir. Ama yaptığınız Türkiye Şampiyonasıysa eğer, bu kez bakış açım değişir.
2n nedir?
2n formülüyle elde edilecek değer ‘en az tur sayısı’ bir başka deyişle ‘bu değerden daha fazla tur sayısı’ anlamını taşır. (n= tur sayısı) Oyuncu sayısının bulunan bu değerden küçük olması gerekir. (Oyuncu Sayısı < 2n ) Tablodaki tur sayıları derecelerin ya da yeterlik listesinin düzenli biçimde belirlenmesi için yeterli değildir. Örneğin 7 turlu bir oyun anlayışı yeğlenmişse, oyuncu sayısından ayrı olarak, her derecenin saptanması için birer tur daha oynanması gerekir. İkinci derece için 8, üçüncü derece için 9 tur oynanması yeğlenir. (2n+2) Uygulamalarda, program ve yarışma takvimi uygunsa, her derece için 2 tur eklenmesi yeterlik listesi için de en doğru sonuçların alınmasını sağlayacaktır. (2n+6)(27 = 128) / '2 üzeri 7' Bu yılki yarışmada tüm yaş gruplarındaki oyuncu sayısı 128’den küçüktür. Buna göre tüm yaş gruplarında 2n değeri uygulandığında oyunların 7 tur olarak oynanması Kovit 19 önlemleri öne alındığında da aslında yeterli olacaktı. Tur sayıları hiç değiştirilmeyebilirdi.
İsviçre Sistemi Eşlendirme ‘en az tur oynayarak’ sonuca ulaşmaya kurgulu bir eşlendirme sistemidir. Buradaki ‘en az tur’ sayısını 2n ile elde edilecek ‘en az değer’ olarak kabul etmemek gerekir. Yarışma sonunda amaç edinilen verilere ulaşmak için oynanacak en az tur sayısı olarak kabul edilmelidir. Bu bakışla, yarışma sonunda derece sıralaması ve yeterlik listesi de oluşturulacağından bazı yaş gruplarında 2n değeriyle oyunların 7 tur oynanması yeterli olmayacaktı. Böyle olunca da bazı yaş gruplarında 2n+1, 2n+2, 2n+3 gibi formüllerin uygulanması gerekecekti.
Örnek çözümlemede değinildiği gibi 12 yaş kız grubunda 36 oyuncu varken 2n+1 formülü uygulanmış. Ama 13 yaş genel grupta 74 oyuncu için 2n hesabıyla tur sayısı yeterli görülmüş. Buna ‘tutarsızlık’ denilir. Bu seçimde değişen tek şey başhakemlerin bakışı olmuştur. Küçükler ve Yıldızlar yarışmaları arasında bu anlamda ‘koordinasyon sağlanamamıştır’.
Bazı gruplarda 9 tur oynatabilecek bir düzenlemeyle yeni bir program yapabiliyorsanız eğer, tur sayısı saptamada, örneğin grubun kuvvet puanı ortalaması gibi başka değerleri de göz önüne almak gerekecektir.
Buradan hareketle 12 yaş kız grubunun kuvvet puanı ortalaması 1290. 13 yaş genel grubunun 1465, 16 yaş genel grubunun da 1600’dır. O zaman n+1, n+2, n+3 seçeneklerini ele alabilirsiniz.
Tüm bunları da gözeterek yarışmadan önce hesap kitap yaparak bir benzetime dayalı planlama yapılırsa bunun adına da ‘öngörü’ diyoruz.
Fotoğraf haber amaçlı olarak TSF web sitesinden edinilmiştir.
11 Eylül 2021
IA&IO Tahsin AKTAR
Benzer Makaleler
Yorumlar - Yorum Yaz
