• Favorilere Ekle





Hamle Söylemek Yasaktır!

HAMLE SÖYLEMEK YASAKTIR!

Hakemin kararında hata yapmadığını düşünürsek... (Bu ilk yazı)
 
Örnek olayda, 90 dakika ve her hamle için 30 saniye eklemeli tempoyla oynanan takım yarışmasında yaşanan bir durumdan esinlenildi.
 
 Takımın 3. masasında 57. … c3+ hamlesini tamamladıktan sonra siyah taşlarla oynayan oyuncu, 2. masadaki beyaz taşlarla oynayan takım arkadaşına ”(Fe5)” diyerek hamle söylüyor. Hakem bu davranış karşısında 3. masadaki oyunu bitiriyor (1-0).
 
2. masadaki beyaz taşlarla oynayan oyuncu da Fe5 hamlesini yapıyor. Hakem bu hamleye karışmıyor.
 
Hakemin 3. masadaki oluşan durum için verdiği karar değil belirlediği oyunun sonucu çok tartışılıyor. Çok gürültü çıkıyor. İtirazlar da yapılıyor ancak sonuç değişmiyor.
 
Oynanan bir oyuna karışarak ‘hamle söyleme’ yaşanmış olaylardandır ne yazık ki. Ne satrancın etik değerlerine ne de sporcu ahlakına uygun olmayan bu davranışı satranç kuralları da yasaklamıştır. Madde 12.7 rahatsız edilme ve oyuna karışılması üzerine kurulu bir maddedir. Oyuncuların birbirleriyle konuşmalarının ve bir oyuna ‘el atmalarının’ yasaklandığı belirtilirken, bu durumun hangi zaman dilimi yaşanırken gerçekleşmiş olduğuna değinilmemiştir. Yani maddenin ruhunda oyuncunun oyunu bitse de, oyun sırasında olsa da oyuncu kimliğinden ayrılamayacağı gerçeği vardır.
 
Bu olumsuz davranış iki yazıyla ele alınacak. Bu ilk yazı. Oyuncuların ve hakemlerin farklı davranış biçimleri ve uygulama yolları görülmeye çalışılacak.
 
Örnek olayda hakemin oyun sırasında hamle söyleyen siyah taşlarla oynayan oyuncuya gösterdiği tepke doğru ve yerindedir. Kararda itiraza konu olacak ne var acaba? 
 
Çözümleme
Siyah taşlarla oynayan oyucunun c3 hamlesinin ardından takımının diğer oyuncusuna hamle söylemesi son derece yanlış bir tutumdur. Madde 12.7 de bu tutumu yasaklar. Hakemin bu yasak kapsamında ele alarak oyunu bitirmesi doğru ve yerinde bir karar olmuştur. Hakemin bu adımı bir yaptırımdır. Yaptırımı hangi maddeye göre uyguladığı örnek olay senaryosunda belirtilmemekle birilikte, 11.7 veya 12.9.6 maddeleri uyarınca hüküm uygulandığı anlaşılmaktadır.
 
Bu her iki madde de kusurlu olan oyuncunun oyunu kaybedeceğini (ki siyah taşlarla oynayan oyuncu madde 12.7’ye göre kusurludur), rakibin alacağı puanın da hakem tarafından belirleneceğini söyler. Hakemin kararında da böyle olmuştur. Kusurlu oyuncu kaybetmiş, rakip de kazanmıştır. Sonuç ‘hakem kararıyla’ belirlenmiştir.
 
Hakemin 2. masadaki oyuncunun Fe5 hamlesini yapmasına karışmaması da yerinde ve doğru bir karar olmuştur. Bu oyuncu, ‘yaptırım stratejisi’ anlayışına göre, ‘pasif’ duruştadır. Oyuna dış kaynaklı bir ‘el atma’ olması durumunda bile pasif duruştaki bu oyuncunun hamlesine karışılması doğru değildir.
 
Hakem, bu uygulamanın yanında, 2. masadaki oyuna dış kaynaklı bir el atma olduğu yönündeki kararını destekleyecek nitelikte yeni bir karar daha oluşturabilirdi. Madde 12.5’e göre 2. masada siyah taşlarla oynayan oyuncuya ek süre de verebilirdi.  
 
Kargaşa ve itiraz
Örnek olayda hakemin sonucu belirlemesinden sonra bir kargaşa olmuş, ardından itiraz edilmişti. Sahi, itiraz neye edilmişti? İşte, çözümlemede üstünde durulacak asıl konu budur. Buraya kadar olan süreçte gelişmeye göre hakemin kararı doğrultusunda bir sorun görülmemişti.
 
Kargaşa ve itiraz hakemin belirlediği oyunun sonucunadır. Yaptırımı söz konusu iki maddeden hangisiyle uygularsa uygulasın maddeler hakem için koşullu bir irade ortaya koyar: “Rakibin puanı hakem tarafından belirlenir.” Rakip herhangi bir olası hamleler dizisiyle mat edebilecek midir ki uygulanan yaptırımla kazanç olarak bir (1) puan verilebilsin? Diyagrama göre oyunu incelersek beyaz taşlarla oynayan oyuncunun kazanamayacağı görülür. Öyleyse bu oyuncunun (1) puan almaması gerekir. Bu oyuncuya takdir edilecek puan yarım ( ½ ) puan olmalıdır.

Bu oyunda siyah taşlarla oynayan kusurlu oyuncu kaybederken rakip oyuncuya da beraberlik puanı takdir edilmeliydi ( ½ - 0).
  
Hakemin kararında hata yapmadığını düşünürsek
Hakemin, kararında hata yapmadığını düşünerek belirlediği oyun sonucunun doğru olduğu varsayımını yürütürsek, hakem
  • Rakibe neden (1) puan takdir etmiştir?
  • Bu oyuncu için madde 12.9.4’ü uygulamış olabilir mi?
Madde 12.9.4’e göre hakem oyuncunun alacağı puanı tam puana kadar artırabilmektedir. Hakemin böyle düşünmüş olabileceğini varsaysak da, bu da yanlış bir yaklaşım olacaktır.
 
Tahtada, kurallara uygun olarak, oyuncu kazanamıyorsa başka nedenlerle örnek olayda olduğu gibi hakem takdiriyle o oyuncuya (1) puan verilmez.
 
 
 
19 Mart 2021
 
 
IA&IO Tahsin AKTAR
 
Benzer Makaleler                                                  İlgili Kaynak
Mat Var                                                                 FIDE Satranç Kuralları (Madde Açıklamalı)

 

 

 

 

 

 

 


Yorumlar - Yorum Yaz